بخش پنجم: نورانیت قلب و استعداد طبیعی در قصد

نقش نطفه و لقمه در استحکام قصد

*قصد*، علاوه بر تلاش اکتسابی، به نورانیت قلب و استعداد طبیعی وابسته است. نطفه پاک و لقمه حلال، چون بذری حاصلخیز، زمینه‌ساز اراده‌ای استوار می‌شوند. درس‌گفتار، با اشاره به داستان کودکی مرحوم آقا رضا قمشهای که شیفته درس فلسفه استادش شد، نشان می‌دهد که استعداد طبیعی، چگونه قلب را به سوی معدن نور جذب می‌کند. این نورانیت، سالک را از اغراض غیرالهی دور می‌سازد و او را به سوی حقیقت رهنمون می‌گردد.

حدیث شریف «تَخَيَّرُوا لِنُطَفِكُمْ فَإِنَّ الْعِرْقَ دَسَّاسٌ» (نطفه‌های خود را با دقت انتخاب کنید، زیرا ریشه تأثیرگذار است) بر اهمیت نطفه پاک تأکید دارد. این استعداد، چون نوری در دل سالک، او را به سوی حق هدایت می‌کند و اراده‌اش را از تزلزل مصون می‌دارد.

انجذاب به سوی معدن نور

درس‌گفتار، با اشاره به مفهوم «انجذاب بالطبع الى معدن النور»، تأکید می‌کند که استعداد طبیعی، سالک را به سوی نور الهی جذب می‌کند. این انجذاب، نتیجه نورانیت قلب و صافی نطفه است که با لقمه حلال تقویت می‌شود. سالک، با این استعداد، از قوای نفسانی و جسمانی فاصله می‌گیرد و به سوی حقیقت الهی سوق می‌یابد. این حرکت، چون جویباری زلال، از سرچشمه نور سرچشمه می‌گیرد و به سوی دریای بی‌کران حقیقت جاری می‌شود.

بخش ششم: نقد عوام‌زدگی و تهی شدن حوزه‌ها

پیامدهای ضعف قصد در حوزه‌های علمیه

درس‌گفتار، با نگاهی نقادانه، به تهی شدن حوزه‌های علمیه قم از نوابغ و عالمان برجسته اشاره دارد. فقر، فشارهای اجتماعی و ضعف قصد، بسیاری از طلاب را از ادامه تحصیل بازداشت و به سوی کارهای دیگر سوق داد. این امر، به رواج عوام‌زدگی و کاهش سطح علمی حوزه‌ها انجامید. عالمانی چون اسید ابوالحسن قزوینی، مرحوم شعرانی و مرحوم آقا رضا قمشهای، به دلیل سختی‌ها از قم مهاجرت کردند و حوزه‌ها را از حضور خود محروم ساختند. این مهاجرت، چون خزانی زودهنگام، شاخسار علم را از شکوفه‌های دانش تهی کرد.

این نقد، بر ضرورت استحکام قصد در برابر موانع تأکید دارد. عالمانی که با نیت خالص به تحصیل ادامه دادند، چون ستارگانی درخشان، راه آیندگان را روشن ساختند. در مقابل، کسانی که به دلیل ضعف نیت از مسیر علم بازماندند، به دام اغراض غیرالهی افتادند و از کمال محروم شدند.

وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل [مطلب حذف شد] : «و هر کس از خدا پروا کند، برایش راه خروجی قرار می‌دهد»). این آیه از قرآن کریم، بر پاداش تقوا و استقامت در برابر سختی‌ها تأکید دارد.