متن درس
جلسات دورهمی: سفارشات تربیتی به طلاب جوان
برگرفته از درس‌گفتارهای آیت‌الله محمدرضا نکونام قدس‌سره (جلسه ۲۱۵)
دیباچه
این نوشتار، برگرفته از گفتاری است که در تاریخ بیست‌ودوم اسفندماه ۱۳۹۲ ارائه شده و حاوی رهنمودهایی به طلاب جوان برای حرکت هدفمند در مسیر علم و معرفت، پرهیز از خشونت، و التزام به ادب و تواضع است. این اثر، همانند مشعلی است که راه طلاب را در میدان جهاد علمی و اخلاقی روشن می‌سازد، تا با قوت و حکمت، به اصلاح جامعه بپردازند.
بخش نخست: افتتاحیه با ذکر بسم‌الله
گفتار با ذکر «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ» آغاز می‌شود، که نشانه‌ای از پیوند عمیق مباحث تربیتی با مبانی اعتقادی است. این افتتاحیه، همانند کلیدی است که درهای معرفت و رحمانیت را به روی طلاب می‌گشاید.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ (سوره فاتحه، آیه ۱): به نام خداوند بخشنده مهربان.
این آیه از قرآن کریم، مبنای همه فعالیت‌های دینی و علمی را بر رحمانیت و نیت الهی قرار می‌دهد.
| درنگ: ذکر بسم‌الله، فضای گفتار را به سوی رحمانیت و حکمت هدایت می‌کند. |
جمع‌بندی بخش نخست
این بخش، با تأکید بر ذکر بسم‌الله، بر پیوند فعالیت‌های علمی و تربیتی با مبانی اعتقادی تأکید دارد.
بخش دوم: ضرورت حرکت سریع در مسیر علم
طلاب باید با سرعت و هدفمندی در مسیر کسب علم و معرفت حرکت کنند. این سرعت، همانند جریان تندرویی است که طلاب را به سوی قله‌های دانش و اخلاق هدایت می‌کند.
وَسَارِعُوا إِلَىٰ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ (سوره آل‌عمران، آیه ۱۳۳): و به سوی آمرزش پروردگارتان بشتابید.
این آیه از قرآن کریم، بر شتاب در مسیر خیر و معرفت تأکید دارد. حرکت سریع، طلاب را به پیشگامان اصلاح تبدیل می‌کند.
| درنگ: حرکت سریع و هدفمند، طلاب را به پیشگامان علم و اصلاح تبدیل می‌کند. |
جمع‌بندی بخش دوم
این بخش، با تأکید بر سرعت در مسیر علم، بر ضرورت اهتمام طلاب به رشد علمی و اخلاقی تأکید دارد.
بخش سوم: پرهیز از امور غیرضروری
طلاب باید از امور غیرضروری و بیهوده پرهیز کنند و بر امور لازم و ضروری تمرکز یابند. این اولویت‌بندی، همانند گزینش سلاح مناسب در میدان جهاد علمی است.
فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ (سوره آل‌عمران، آیه ۵۰): پس از خدا بترسید و از من اطاعت کنید.
این آیه از قرآن کریم، بر ضرورت تمرکز بر امور الهی تأکید دارد. پرهیز از غیرضروری‌ها، منابع طلاب را بهینه می‌سازد.
| درنگ: پرهیز از امور غیرضروری، منابع طلاب را برای جهاد علمی بهینه می‌سازد. |
جمع‌بندی بخش سوم
این بخش، با تأکید بر اولویت‌بندی، بر نقش آن در بهره‌وری علمی طلاب تأکید دارد.
بخش چهارم: تجهیز به علم و معرفت
طلاب باید به ابزارهای علم، منطق، و معرفت مجهز شوند، نه به دعوا و خشونت. این تجهیزات، همانند زرهی است که طلاب را در میدان اصلاح فرهنگی محافظت می‌کند.
وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ (سوره انفال، آیه ۶۰): و هر چه در توان دارید از نیرو برای آن‌ها آماده کنید.
این آیه از قرآن کریم، بر آمادگی با ابزارهای عقلانی تأکید دارد. علم و معرفت، سلاح‌های اصلی طلاب هستند.
| درنگ: علم، منطق، و معرفت، ابزارهای اصلی طلاب برای اصلاح فرهنگی هستند. |
جمع‌بندی بخش چهارم
این بخش، با تأکید بر تجهیزات عقلانی، بر نقش علم و معرفت در رسالت طلاب تأکید دارد.
بخش پنجم: ضرورت ادب و تواضع
ادب و تواضع، ویژگی‌هایی هستند که طلاب را در برابر بی‌احترامی‌ها سربلند می‌سازند. این ویژگی‌ها، همانند آینه‌ای هستند که زیبایی اخلاق دینی را بازتاب می‌دهند.
ادْعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ (سوره نحل، آیه ۱۲۵): به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو دعوت کن.
این آیه از قرآن کریم، بر دعوت با حکمت و ادب تأکید دارد. تواضع، جایگاه طلاب را در جامعه تقویت می‌کند.
| درنگ: ادب و تواضع، جایگاه طلاب را به‌عنوان الگوهای اخلاقی تقویت می‌کند. |
جمع‌بندی بخش پنجم
این بخش، با تأکید بر ادب و تواضع، بر نقش آن‌ها در ترویج فرهنگ دینی تأکید دارد.
بخش ششم: تأثیر رفتار مودبانه بر جامعه
رفتار مودبانه طلاب، حتی در برابر بی‌احترامی‌ها، احترام متقابل را در جامعه ترویج می‌دهد. این رفتار، همانند نسیمی است که فضای جامعه را از کدورت پاک می‌کند.
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ (سوره آل‌عمران، آیه ۱۵۹): به سبب رحمتی از خدا بود که با آن‌ها نرم‌خو شدی.
این آیه از قرآن کریم، بر تأثیر نرم‌خویی تأکید دارد. رفتار مودبانه، احترام را در جامعه نهادینه می‌کند.
| درنگ: رفتار مودبانه طلاب، احترام متقابل را در جامعه ترویج می‌دهد. |
جمع‌بندی بخش ششم
این بخش، با تأکید بر رفتار مودبانه، بر نقش آن در فرهنگ‌سازی تأکید دارد.
بخش هفتم: حذف کامل خشونت از رفتار
طلاب باید خشونت را به‌طور کامل از رفتار خود حذف کنند. این پرهیز، همانند پاکسازی جویباری است که آب زلال معرفت را جاری می‌سازد.
وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ (سوره فصلت، آیه ۳۴): نیکی و بدی یکسان نیست، با نیکوتر دفع کن.
این آیه از قرآن کریم، بر دفع بدی با نیکی تأکید دارد. حذف خشونت، با روح رحمانی دین همخوانی دارد.
| درنگ: حذف کامل خشونت، با روح رحمانی دین همخوانی دارد. |
جمع‌بندی بخش هفتم
این بخش، با تأکید بر حذف خشونت، بر ضرورت رفتار رحمانی در طلاب تأکید دارد.
بخش هشتم: تمایز بین قوت و خشونت
طلاب باید قدرتمند باشند، اما این قوت نباید به خشونت منجر شود. این تمایز، همانند تفاوت میان خورشید درخشان و آتش سوزان است.
وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا (سوره عنکبوت، آیه ۶۹): و کسانی که در راه ما کوشیدند، به‌یقین آن‌ها را به راه‌های خود هدایت می‌کنیم.
این آیه از قرآن کریم، بر قوت در مسیر هدایت تأکید دارد. قوت عقلانی، جایگزین خشونت غریزی است.
| درنگ: قوت عقلانی و اخلاقی، جایگزین خشونت غریزی در رسالت طلاب است. |
جمع‌بندی بخش هشتم
این بخش، با تمایز بین قوت و خشونت، بر ضرورت توانمندی اخلاقی تأکید دارد.
بخش نهم: تعهد به پرهیز از خشونت
طلاب باید به پرهیز از خشونت متعهد باشند و این تعهد را با توکل به خداوند استمرار بخشند. این التزام، همانند عهدی است که با قلب و عقل بسته می‌شود.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ (سوره توبه، آیه ۱۱۹): ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا بترسید و با راستگویان باشید.
این آیه از قرآن کریم، بر تعهد به صداقت و تقوا تأکید دارد. التزام به پرهیز از خشونت، طلاب را در مسیر صداقت نگه می‌دارد.
| درنگ: تعهد مستمر به پرهیز از خشونت، طلاب را در مسیر تقوا و صداقت نگه می‌دارد. |
جمع‌بندی بخش نهم
این بخش، با تأکید بر تعهد به پرهیز از خشونت، بر نقش آن در پایداری اخلاقی طلاب تأکید دارد.
جمع‌بندی
این نوشتار، با بررسی سفارشات تربیتی به طلاب جوان، بر ضرورت حرکت سریع در مسیر علم و معرفت، پرهیز از امور غیرضروری، و تجهیز به ابزارهای عقلانی و اخلاقی تأکید دارد. آیه «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ» چارچوبی قرآنی برای آمادگی طلاب با علم، منطق، و تواضع ارائه می‌دهد. حذف خشونت و التزام به ادب و حکمت، طلاب را به الگوهای اخلاقی و پیشگامان اصلاح فرهنگی تبدیل می‌کند. این اثر، همانند نوری است که مسیر طلاب را در جهاد علمی و اخلاقی روشن می‌سازد.
| با نظارت صادق خادمی |