متن درس
استخاره قرآنی: هدایت الهی در تصمیم‌گیری
برگرفته از درس‌گفتارهای آیت‌الله محمدرضا نکونام قدس‌سره، جلسه ۲۳۳
مقدمه
استخاره قرآنی، به مثابه پلی معنوی میان انسان و هدایت الهی، از آیات نورانی قرآن کریم برای رهنمود در پیچ و خم‌های تصمیم‌گیری بهره می‌جوید. این روش، نه تنها ابزاری برای رفع تحیّر است، بلکه نظامی معرفتی است که با تکیه بر کلام وحی، انسان را به سوی مقاصد الهی سوق می‌دهد. همان‌گونه که زنبور عسل با وحی الهی به سوی ساخت خانه‌های استوار هدایت می‌شود، انسان نیز در پرتو آیات قرآن کریم می‌تواند مسیر خیر و صلاح را بازشناسد. و هدف، تبیین معانی عمیق آیات و استخراج نتایج کاربردی برای تصمیم‌گیری‌های زندگی است، به گونه‌ای که هم‌راستا با حکمت الهی باشد.
بخش اول: هدایت الهی در مسیر خیر
تحلیل آیه ۶۸ سوره نحل
وَأَوْحَىٰ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ
و پروردگارت به زنبور عسل وحی کرد که از کوه‌ها و از درختان و از آنچه برمی‌افرازند، خانه‌هایی برگیر.
این آیه، از سوره نحل (آیه ۶۸)، به مثابه مشعلی فروزان، مسیر خیر و برکت را در اقدام موردنظر روشن می‌سازد. هدایت الهی، که در عبارت «وَأَوْحَىٰ رَبُّكَ» متجلی است، نشان‌دهنده سهولت و روانی در تحقق مقصود است. «مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا» به استحکام و پایداری خیر در این اقدام اشاره دارد، گویی بنایی رفیع بر قله‌های استوار بنا می‌شود.
درنگ: اقدام موردنظر بسیار خوب، شیرین و پرنتیجه است و با هدایت الهی به‌صورت روان پیش می‌رود.
جمع‌بندی بخش
آیه ۶۸ سوره نحل، با تأکید بر وحی الهی و استحکام اقدام، به مخاطب اطمینان می‌دهد که مسیر پیش رو، هموار و پرثمر است و با عنایت الهی به سرانجام نیکو می‌رسد.
تحلیل آیه ۶۹ سوره نحل
ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا ۚ يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ
سپس از هر گونه میوه‌ها بخور و راه‌های پروردگارت را فرمانبردارانه بپوی. از شکم‌هایشان شرابی با رنگ‌های گوناگون بیرون می‌آید که در آن برای مردم شفاست. به راستی در این برای قومی که می‌اندیشند نشانه‌ای است.
این آیه، از سوره نحل (آیه ۶۹)، چون چشمه‌ای زلال، خیر و برکت را در اقدام موردنظر متجلی می‌سازد. عبارت «شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ» به تنوع خیرات و «فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ» به تأثیر شفابخش اقدام اشاره دارد. «لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ» بر لزوم تأمل و بهره‌مندی از این خیر تأکید می‌ورزد.
درنگ: اقدام موردنظر عالی، بدون ضرر و مانع است و با خیر و برکت فراوان همراه خواهد بود.
جمع‌بندی بخش
آیه ۶۹، با تأکید بر شفابخشی و تنوع خیرات، راهنمایی است برای اقداماتی که با تأمل و تدبر، به نتایج درخشان و بی‌مانع می‌انجامد.
بخش دوم: هشدارهای الهی در برابر ناکامی
تحلیل آیه ۷۰ سوره نحل
وَاللَّهُ خَلَقَكُمْ ثُمَّ يَتَوَفَّاكُمْ ۚ وَمِنْكُمْ مَنْ يُرَدُّ إِلَىٰ أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لَا يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئًا ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ قَدِيرٌ
و خدا شما را آفرید، سپس شما را می‌میراند و برخی از شما به ناتوان‌ترین دوره عمر بازگردانده می‌شوند تا پس از دانستن چیزی ندانند. به راستی خدا دانا و تواناست.
این آیه، از سوره نحل (آیه ۷۰)، چون هشداری است که از ناکامی و ضعف در اقدام موردنظر خبر می‌دهد. عبارت «إِلَىٰ أَرْذَلِ الْعُمُرِ» به ناتوانی و «لَا يَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَيْئًا» به فقدان نتیجه اشاره دارد، گویی راهی است که به تاریکی و ناکامی منتهی می‌شود.
درنگ: اقدام موردنظر نتیجه‌ای ندارد و با ناتوانی و ناکامی همراه است؛ لذا باید از آن پرهیز کرد.
جمع‌بندی بخش
آیه ۷۰، با تأکید بر ناتوانی و فقدان نتیجه، مخاطب را از ورود به مسیری که به سرانجامی نمی‌رسد برحذر می‌دارد.
تحلیل آیه ۷۱ سوره نحل
وَاللَّهُ فَضَّلَ بَعْضَكُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ فِي الرِّزْقِ ۚ فَمَا الَّذِينَ فُضِّلُوا بِرَادِّي رِزْقِهِمْ عَلَىٰ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَهُمْ فِيهِ سَوَاءٌ ۚ أَفَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ
و خدا برخی از شما را بر برخی دیگر در روزی برتری داد. پس کسانی که برتری داده شده‌اند، روزی خود را به کسانی که مالکشان هستند بازنمی‌گردانند تا در آن برابر شوند. آیا نعمت خدا را انکار می‌کنند؟
این آیه، از سوره نحل (آیه ۷۱)، خیر را در اقدام موردنظر نوید می‌دهد، اما با هشداری ظریف از آفات و مشکلات همراه آن. «فَضَّلَ بَعْضَكُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ» به برتری خیر و «فَهُمْ فِيهِ سَوَاءٌ» به برابری در خیر و زیان اشاره دارد. عبارت «أَفَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ» از احتمال ناسپاسی و آسیب خبر می‌دهد.
درنگ: اقدام موردنظر خوب است، اما با آفت، مشکلات و زیان همراه است؛ لذا احتیاط لازم است.
جمع‌بندی بخش
آیه ۷۱، با تأکید بر خیر مشروط به احتیاط، مخاطب را به دقت در اقدام دعوت می‌کند تا از خیر آن بهره‌مند شده و از آسیب‌ها در امان ماند.
تحلیل آیه ۷۲ سوره نحل
وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ بَنِينَ وَحَفَدَةً وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ ۚ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَةِ اللَّهِ هُمْ يَكْفُرُونَ
و خدا برایتان از جنس خودتان همسرانی قرار داد و از همسرانتان برایتان پسران و نوادگان قرار داد و از چیزهای پاکیزه به شما روزی داد. آیا به باطل ایمان می‌آورند و به نعمت خدا کفر می‌ورزند؟
این آیه، از سوره نحل (آیه ۷۲)، خیر فراوان را در اقدام نوید می‌دهد، اما با هشداری از احتمال غفلت و آسیب. «وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ» به برکت و «أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ» به خطر انحراف اشاره دارد. این آیه، گویی دعوتی است به هوشیاری در مسیر خیر.
درنگ: اقدام خوب است، اما با احتمال غفلت و آسیب همراه است؛ دقت و احتیاط لازم است.
جمع‌بندی بخش
آیه ۷۲، با تأکید بر خیرات و هشدار نسبت به غفلت، مخاطب را به انجام اقدام با دقت و احتیاط فرا می‌خواند.
تحلیل آیه ۷۳ سوره نحل
وَيَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَمْلِكُ لَهُمْ رِزْقًا مِنَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ شَيْئًا وَلَا يَسْتَطِيعُونَ
و به جای خدا چیزی را می‌پرستند که برایشان از آسمان‌ها و زمین هیچ روزی‌ای ندارد و نمی‌توانند.
این آیه، از سوره نحل (آیه ۷۳)، هشداری صریح از ناکامی و انحراف در اقدام است. «مِنْ دُونِ اللَّهِ» به آلودگی و «مَا لَا يَمْلِكُ لَهُمْ رِزْقًا» به فقدان خیر اشاره دارد، گویی راهی است که به سرابی بی‌ثمر منتهی می‌شود.
درنگ: اقدام خوب نیست، نتیجه‌ای ندارد و با گرفتاری همراه است؛ باید از آن پرهیز کرد.
جمع‌بندی بخش
آیه ۷۳، با تأکید بر انحراف و ناکامی، مخاطب را از ورود به مسیری که به خیر نمی‌رسد برحذر می‌دارد.
تحلیل آیه ۷۴ سوره نحل
فَلَا تَضْرِبُوا لِلَّهِ الْأَمْثَالَ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ
پس برای خدا مثل‌ها نیاورید. به راستی خدا می‌داند و شما نمی‌دانید.
این آیه، از سوره نحل (آیه ۷۴)، به ناآگاهی در اقدام هشدار می‌دهد. «وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ» به جهل در مسیر اشاره دارد، گویی تلاشی است که از سر نادانی به سرانجامی نمی‌رسد.
درنگ: اقدام از سر ناآگاهی انجام می‌شود و خوب نیست؛ باید از آن اجتناب کرد.
جمع‌بندی بخش
آیه ۷۴، با تأکید بر ناآگاهی، مخاطب را از اقدامی که به دلیل جهل بی‌ثمر است برحذر می‌دارد.
بخش سوم: اقتدار و خیر در مسیر الهی
تحلیل آیه ۷۵ سوره نحل
ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا عَبْدًا مَمْلُوكًا لَا يَقْدِرُ عَلَىٰ شَيْءٍ وَمَنْ رَزَقْنَاهُ مِنَّا رِزْقًا حَسَنًا فَهُوَ يُنْفِقُ مِنْهُ سِرًّا وَجَهْرًا ۖ أَيَسْتَوُونَ ۚ الْحَمْدُ لِلَّهِ ۚ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ
خدا مثلی زده است: بنده‌ای مملوک که بر چیزی توانا نیست و کسی که از جانب خود به او روزی نیکو داده‌ایم، پس او از آن پنهان و آشکار انفاق می‌کند. آیا اینها برابرند؟ سپاس خدا را، ولی بیشترشان نمی‌دانند.
این آیه، از سوره نحل (آیه ۷۵)، خیر و اقتدار را در اقدام نوید می‌دهد. «رِزْقًا حَسَنًا» به برکت و «فَهُوَ يُنْفِقُ مِنْهُ سِرًّا وَجَهْرًا» به توانایی در انجام اقدام اشاره دارد، گویی مشعلی است که در تاریکی می‌درخشد.
درنگ: اقدام خوب است و با خیر و اقتدار همراه است.
جمع‌بندی بخش
آیه ۷۵، با تأکید بر خیر و توانایی، مخاطب را به انجام اقدامی که با اقتدار و برکت همراه است ترغیب می‌کند.
تحلیل آیه ۷۶ سوره نحل
وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلَيْنِ أَحَدُهُمَا أَبْكَمُ لَا يَقْدِرُ عَلَىٰ شَيْءٍ وَهُوَ كَلٌّ عَلَىٰ مَوْلَاهُ أَيْنَمَا يُوَجِّهْهُ لَا يَأْتِ بِخَيْرٍ ۖ هَلْ يَسْتَوِي هُوَ وَمَنْ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ ۙ وَهُوَ عَلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ
و خدا مثلی زده است: دو مرد که یکی از آنها گنگ است و بر چیزی توانا نیست و بار سنگینی بر مولایش است، هر کجا که او را بفرستد خیری نمی‌آورد. آیا او با کسی که به عدالت فرمان می‌دهد و بر راه راست است برابر است؟
این آیه، از سوره نحل (آیه ۷۶)، به دوگانگی در اقدام اشاره دارد. صدر آیه، با «أَبْكَمُ لَا يَقْدِرُ عَلَىٰ شَيْءٍ» از خطر و ناکامی خبر می‌دهد، اما ذیل آن، با «وَهُوَ عَلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ» به خیر و عدالت اشاره دارد. این آیه، گویی پلی است که با احتیاط می‌توان از آن به سوی خیر عبور کرد.
درنگ: صدر اقدام بد و خطرناک است، اما با احتیاط می‌توان به خیر ذیل آن دست یافت.
جمع‌بندی بخش
آیه ۷۶، با تأکید بر احتیاط در برابر مشکلات اولیه، مخاطب را به عبور از موانع و دستیابی به خیر نهایی دعوت می‌کند.
تحلیل آیه ۷۷ سوره نحل
وَلِلَّهِ غَيْبُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ وَمَا أَمْرُ السَّاعَةِ إِلَّا كَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
و نهان آسمان‌ها و زمین از آن خداست و کار قیامت جز مانند چشم برهم زدن یا نزدیک‌تر نیست. به راستی خدا بر هر چیزی تواناست.
این آیه، از سوره نحل (آیه ۷۷)، به مثابه نسیمی روح‌افزا، از خیر و اقتدار در اقدام خبر می‌دهد. «غَيْبُ» به باطن عمیق، «السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» به گستردگی و «كَلَمْحِ الْبَصَرِ» به سرعت در تحقق اشاره دارد. «إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» اقتدار الهی در انجام را تأیید می‌کند.
درنگ: اقدام بسیار خوب، گسترده، سریع و با اقتدار الهی همراه است.
جمع‌بندی بخش
آیه ۷۷، با تأکید بر سرعت و اقتدار، مخاطب را به انجام اقدامی مطمئن و پرثمر ترغیب می‌کند.
تحلیل آیه ۷۸ سوره نحل
وَاللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لَا تَعْلَمُونَ شَيْئًا وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ ۙ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
و خدا شما را از شکم‌های مادرانتان بیرون آورد در حالی که چیزی نمی‌دانستید و برایتان گوش و چشم‌ها و دل‌ها قرار داد، شاید که سپاس گزارد.
این آیه، از سوره نحل (آیه ۷۸)، خیر و برکت را نوید می‌دهد، اما با چالش‌های اولیه. «أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ» به تنهایی در آغاز و «لَا تَعْلَمُونَ شَيْئًا» به ناآگاهی اشاره دارد. «وَجَعَلَ لَكُمُ» و «لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» از خیر و نیاز به تلاش خبر می‌دهند.
درنگ: اقدام بسیار خوب است، اما با تنهایی و ناآگاهی در آغاز و نیاز به تلاش همراه است.
جمع‌بندی بخش
آیه ۷۸، با تأکید بر خیر و نیاز به تلاش، مخاطب را به استقامت در برابر چالش‌های اولیه و دستیابی به خیر دعوت می‌کند.
تحلیل آیه ۷۹ سوره نحل
أَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ مُسَخَّرَاتٍ فِي جَوِّ السَّمَاءِ مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلَّا اللَّهُ ۗ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ
آیا به پرندگان که در فضای آسمان مسخرند ننگریستند؟ جز خدا کسی آنها را نگه نمی‌دارد. به راستی در این برای قومی که ایمان می‌آورند نشانه‌هایی است.
این آیه، از سوره نحل (آیه ۷۹)، چون پرنده‌ای سبکبال، از خیر قطعی و معنویت در اقدام خبر می‌دهد. «الطَّيْرِ مُسَخَّرَاتٍ» به قدرت و «لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ» به صفا و معنویت اشاره دارد. این اقدام، الزام‌آور و غیرقابل ترک است.
درنگ: اقدام بسیار خوب، قطعی و الزام‌آور است و با قدرت و معنویت همراه است.
جمع‌بندی بخش
آیه ۷۹، با تأکید بر قدرت و معنویت، مخاطب را به انجام اقدامی قطعی و پرثمر دعوت می‌کند.
تحلیل آیه ۸۰ سوره نحل
وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ بُيُوتِكُمْ سَكَنًا وَجَعَلَ لَكُمْ مِنْ جُلُودِ الْأَنْعَامِ بُيُوتًا تَسْتَخِفُّونَهَا يَوْمَ ظَعْنِكُمْ وَيَوْمَ إِقَامَتِكُمْ ۙ وَمِنْ أَصْوَافِهَا وَأَوْبَارِهَا وَأَشْعَارِهَا أَثَاثًا وَمَتَاعًا إِلَىٰ حِينٍ
و خدا از خانه‌هایتان برایتان آرامشی قرار داد و برایتان از پوست‌های چهارپایان خانه‌هایی قرار داد که در روز کوچتان و روز اقامتتان سبکشان می‌یابید و از پشم‌ها و کرک‌ها و موهایشان اثاث و متاعی تا زمانی معین.
این آیه، از سوره نحل (آیه ۸۰)، خیر و آرامش را در اقدام نوید می‌دهد. «جَعَلَ لَكُمْ» به برکت و «إِلَىٰ حِينٍ» به محدودیت زمانی خیرات دنیوی اشاره دارد، گویی سایه‌ساری است که تا مدتی پناه می‌دهد.
درنگ: اقدام بسیار خوب و پرمنفعت است، اما به دلیل ماهیت دنیوی، نتایج آن محدود است.
جمع‌بندی بخش
آیه ۸۰، با تأکید بر خیرات دنیوی، مخاطب را به بهره‌مندی از اقدامی پرمنفعت اما محدود دعوت می‌کند.
تحلیل آیه ۸۱ سوره نحل
وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِمَّا خَلَقَ ظِلَالًا وَجَعَلَ لَكُمْ مِنَ الْجِبَالِ أَكْنَانًا وَجَعَلَ لَكُمْ سَرَابِيلَ تَقِيكُمُ الْحَرَّ وَسَرَابِيلَ تَقِيكُمْ بَأْسَكُمْ ۚ كَذَٰلِكَ يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْلِمُونَ
و خدا از آنچه آفرید برایتان سایه‌ها قرار داد و از کوه‌ها برایتان پناهگاه‌هایی قرار داد و برایتان جامه‌هایی قرار داد که شما را از گرما حفظ می‌کند و جامه‌هایی که شما را از شدتتان حفظ می‌کند. این‌گونه نعمتش را بر شما تمام می‌کند، شاید که تسلیم شوید.
این آیه، از سوره نحل (آیه ۸۱)، چون سپری استوار، از خیر، آرامش و اقتدار در اقدام خبر می‌دهد. تکرار «جَعَلَ لَكُمْ» به برکت، «ظِلَالًا» به آرامش و «مِنَ الْجِبَالِ أَكْنَانًا» به امنیت اشاره دارد. «يُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ» تکمیل خیر الهی را نوید می‌دهد.
درنگ: اقدام بسیار خوب است و با آرامش، اقتدار و امنیت همراه است.
جمع‌بندی بخش
آیه ۸۱، با تأکید بر خیر و امنیت، مخاطب را به انجام اقدامی با نعمت کامل الهی ترغیب می‌کند.
تحلیل آیه ۸۲ سوره نحل
فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلَاغُ الْمُبِينُ
پس اگر روی گرداندند، بر تو جز ابلاغ آشکار نیست.
این آیه، از سوره نحل (آیه ۸۲)، هشداری است صریح از خطر و ناکامی. «فَإِنْ تَوَلَّوْا» به انحراف و «الْبَلَاغُ الْمُبِينُ» به قطعیت هشدار اشاره دارد، گویی هشداری است که راه را از بیراهه جدا می‌کند.
درنگ: اقدام بسیار بد و خطرناک است و باید ترک شود.
جمع‌بندی بخش
آیه ۸۲، با تأکید بر انحراف و خطر، مخاطب را از اقدامی که به ناکامی می‌انجامد برحذر می‌دارد.
جمع‌بندی نهایی
استخاره قرآنی، چون چشمه‌ای جوشان از کلام الهی، راهنمایی‌های بی‌بدیل برای تصمیم‌گیری در زندگی ارائه می‌دهد. تحلیل آیات سوره نحل (۶۸ تا ۸۲) نشان‌دهنده تنوعی شگرف در نتایج است: از خیر و برکت قطعی (آیات ۶۸، ۶۹، ۷۵، ۷۷، ۷۸، ۷۹، ۸۰، ۸۱) تا هشدارهای صریح در برابر ناکامی و انحراف (آیات ۷۰، ۷۳، ۷۴، ۸۲) و خیر مشروط به احتیاط (آیات ۷۱، ۷۲، ۷۶). این آیات، چون ستارگانی در آسمان معرفت، مسیرهای خیر و شر را روشن می‌سازند. تأکید بر هدایت الهی، اقتدار، آرامش و معنویت در آیات مثبت، و هشدار نسبت به ناتوانی، ناآگاهی و انحراف در آیات منفی، مخاطب را به سوی تصمیم‌گیری آگاهانه و هم‌راستا با حکمت الهی رهنمون می‌سازد. استخاره قرآنی، نه تنها ابزاری برای رفع تحیّر، بلکه دعوتی است به تأمل در آیات الهی و هم‌سویی با اراده خداوند.
نکات کلیدی:
- تنوع نتایج: آیات از خیر قطعی تا ناکامی و انحراف را در بر می‌گیرند.
- اهمیت هدایت و اقتدار: آیات مثبت بر هدایت الهی و اقتدار در اقدام تأکید دارند.
- هشدار نسبت به ناکامی: آیات منفی از خطرات ناتوانی و انحراف خبر می‌دهند.
- نقش احتیاط و تلاش: برخی آیات بر لزوم احتیاط و تلاش برای دستیابی به خیر تأکید دارند.
با نظارت صادق خادمی