مِنْ أَجْلِ ذَٰلِكَ كَتَبْنَا عَلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا ۖ وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا ۚ وَلَقَدْ جَاءَتْهُمْ رُسُلُنَا بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ بَعْدَ ذَٰلِكَ فِي الْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ

از این‌رو، بر بنی‌اسرائیل مقرر داشتیم که هر کس انسانی را بدون ارتکاب قتل یا فساد در زمین بکشد، گویی همه انسان‌ها را کشته است، و هر کس انسانی را زنده بدارد، گویی همه انسان‌ها را زنده داشته است. و به‌راستی پیامبران ما با دلایل روشن به سویشان آمدند، اما بسیاری از آنان پس از آن در زمین اسراف‌کار شدند.

۱. حرمت قتل و ارزش حیات: آیه با تأکید بر حرمت قتل غیرمجاز و ارزش احیای حیات، هشداری جدی در باب پرهیز از تصمیم‌های زیان‌بار ارائه می‌دهد. این امر در استخاره به معنای اجتناب از هر اقدامی است که به زیان دیگران منجر شود.

۲. چالش و گرفتاری: اشاره به قتل و اسراف، نشان‌دهنده وجود چالش‌ها و گرفتاری‌های فراوان در تصمیم مورد نظر است. توصیه به دوری از این اقدام به دلیل مخاطرات آن است.

۳. ترجیح ترک اقدام: هرچند آیه به خودی خود بد نیست، اما به دلیل شدت مخاطرات، ترک اقدام مورد نظر ترجیح داده می‌شود.

إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ يُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ۚ ذَٰلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا ۖ وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ

سزای کسانی که با خدا و پیامبرش می‌جنگند و در زمین به فساد می‌کوشند، جز این نیست که کشته شوند یا به دار آویخته شوند یا دست‌ها و پاهایشان به خلاف یکدیگر بریده شود یا از زمین تبعید شوند. این برای آنان در دنیا رسوایی است و در آخرت عذابی بزرگ دارند.

۱. شدت خطر: آیه با اشاره به مجازات‌های سنگین برای محاربان و مفسدان، هشداری قاطع در باب مخاطرات تصمیم‌گیری‌های نادرست است. در استخاره، این امر به معنای بد بودن مطلق اقدام مورد نظر است.

۲. مشکلات قانونی و مسئولیت‌پذیری: این آیه نشان‌دهنده احتمال بروز مشکلات قانونی و بازخواست به دلیل اقدامات دیگران است. تصمیم‌گیرنده ممکن است مسئول شناخته شود.

۳. ضرورت ترک اقدام: به دلیل شدت مخاطرات و تبعات، ترک اقدام مورد نظر ضروری است و استخاره دیگری برای آن مجاز نیست.

إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَقْدِرُوا عَلَيْهِمْ ۖ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ

مگر کسانی که پیش از آنکه بر آنان دست یابید، توبه کنند. پس بدانید که خدا آمرزنده و مهربان است.

۱. نامناسب بودن اقدام: این آیه به دلیل اشاره به توبه در شرایط خاص، چندان مبارک نیست و ترک اقدام ترجیح داده می‌شود.

۲. تحمل مشکلات دیگران: تصمیم‌گیرنده ممکن است ناچار به تحمل مشکلات دیگران و تلاش برای رفع آنها شود.

۳. پایان خیر: اگرچه اقدام با سختی همراه است، اما پایان آن به دلیل امکان توبه و رحمت الهی، خیر است.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا پروا کنید و به سوی او وسیله‌ای بجویید و در راهش جهاد کنید، باشد که رستگار شوید.

۱. خیر و برکت: این آیه به دلیل تأکید بر تقوا، وسیله و جهاد، بسیار نیکو و مبارک است.

۲. نیاز به تلاش و مجاهدت: اقدام مورد نظر نیازمند تلاش، زحمت و پشتکار است و برای افراد تنبل مناسب نیست.

۳. وعده رستگاری: اشاره به «تفلحون» نشان‌دهنده موفقیت و خیر در صورت تعهد و تلاش است.

إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ أَنَّ لَهُمْ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا وَمِثْلَهُ مَعَهُ لِيَفْتَدُوا بِهِ مِنْ عَذَابِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَا تُقُبِّلَ مِنْهُمْ ۖ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ

کسانی که کفر ورزیدند، اگر همه آنچه در زمین است و مانند آن با آن را داشته باشند تا با آن خود را از عذاب روز قیامت بازخرند، از آنان پذیرفته نشود و برایشان عذابی دردناک است.

۱. شدت خطر: این آیه به دلیل اشاره به کفر و عذاب دردناک، بسیار بد و نامبارک است.

۲. خسارت سنگین: اقدام مورد نظر می‌تواند به زیان‌های مادی و معنوی گسترده منجر شود.

۳. ترک ضروری: به دلیل ضريب بالای خسارت، ترک اقدام مورد نظر ضروری است.

يُرِيدُونَ أَنْ يَخْرُجُوا مِنَ النَّارِ وَمَا هُمْ بِخَارِجِينَ مِنْهَا ۖ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُقِيمٌ

می‌خواهند از آتش خارج شوند، ولی از آن خارج‌شدنی نیستند و برایشان عذابی پایدار است.

۱. نامبارک بودن اقدام: این آیه به دلیل تأکید بر عذاب پایدار، بسیار بد و نامبارک است.

۲. عدم امکان رهایی: اشاره به عدم خروج از آتش، نشان‌دهنده گرفتاری‌های غیرقابل‌حل در صورت اقدام است.

وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمَا جَزَاءً بِمَا كَسَبَا نَكَالًا مِنَ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ

دست دزد مرد و دزد زن را به سزای کاری که کرده‌اند ببرید. این عقوبتی است از جانب خدا و خدا عزیز و حکیم است.

۱. خطر آبروریزی: این آیه به دلیل اشاره به مجازات سرقت و نكال، بسیار بد و نامبارک است.

۲. تبعات اجتماعی: اقدام مورد نظر می‌تواند به رسوایی و ابتذال اجتماعی منجر شود.

۳. ترک ضروری: به دلیل شدت تبعات، ترک اقدام مورد نظر ضروری است.

فَمَنْ تَابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَأَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ يَتُوبُ عَلَيْهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ

پس هر کس پس از ستمش توبه کند و اصلاح نماید، خدا به او رجوع می‌کند. بی‌گمان خدا آمرزنده و مهربان است.

۱. سختی و خیر نهایی: این آیه به دلیل اشاره به توبه و اصلاح، نشان‌دهنده سختی‌های اولیه اما خیر نهایی است.

۲. نیاز به اصلاح: اقدام مورد نظر نیازمند تلاش برای اصلاح و جبران است.

أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ وَيَغْفِرُ لِمَنْ يَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

آیا ندانستی که فرمانروایی آسمان‌ها و زمین از آن خداست؟ هر که را بخواهد عذاب می‌کند و هر که را بخواهد می‌آمرزد و خدا بر هر چیز تواناست.

۱. خیر و موفقیت: این آیه به دلیل تأکید بر قدرت الهی و امکان موفقیت، بسیار نیکو و مبارک است.

۲. ضمانت موفقیت: اشاره به «والله على كل شيء قدير» نشان‌دهنده اطمینان از موفقیت در صورت پایبندی به اصول الهی است.

۳. ملك و قدرت: اقدام مورد نظر می‌تواند به کسب قدرت و موفقیت منجر شود.

يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لَا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُوا آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ ۚ وَمِنَ الَّذِينَ هَادُوا سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ ۖ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِنْ بَعْدِ مَوَاضِعِهِ ۖ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَٰذَا فَخُذُوهُ وَإِنْ لَمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُوا ۚ وَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَنْ تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا ۚ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ ۚ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ ۖ وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ

ای پیامبر، کسانی که در کفر شتاب می‌کنند، از کسانی که به زبانشان گفتند ایمان آوردیم و دل‌هایشان ایمان نیاورده، و از یهودیانی که به دروغ گوش می‌دهند و برای قوم دیگری که به سوی تو نیامده‌اند گوش می‌سپارند، تو را اندوهگین نکنند. آنان کلمات را پس از جای خود تحریف می‌کنند و می‌گویند: اگر این به شما داده شد، آن را بگیرید و اگر داده نشد، بپرهیزید. و هر که را خدا بخواهد گرفتار فتنه کند، تو برای او در برابر خدا هیچ اختیاری نداری. اینان کسانی‌اند که خدا نخواسته دل‌هایشان را پاک کند. برایشان در دنیا رسوایی است و در آخرت عذابی بزرگ.

۱. شدت خطر و نامبارک بودن: این آیه به دلیل اشاره به کفر، تحریف و عذاب، بسیار بد و نامبارک است.

۲. گرفتاری و پلیدی: اقدام مورد نظر به گرفتاری‌های سنگین و پلیدی منجر می‌شود.

۳. ترک ضروری: به دلیل شدت تبعات، ترک اقدام مورد نظر ضروری است.

سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ أَكَّالُونَ لِلسُّحْتِ ۚ فَإِنْ جَاءُوكَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ ۖ وَإِنْ تُعْرِضْ عَنْهُمْ فَلَنْ يَضُرُّوكَ شَيْئًا ۖ وَإِنْ حَكَمْتَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ

گوش‌دهندگان به دروغ و خورندگان مال حرام. پس اگر به سوی تو آمدند، میانشان داوری کن یا از آنان اعراض کن. و اگر از آنان اعراض کنی، به تو هیچ زیانی نمی‌رسانند. و اگر داوری کردی، میانشان به عدالت داوری کن، که خدا عادلان را دوست دارد.

۱. خطر دروغ و حرام‌خواری: این آیه به دلیل اشاره به دروغ و مال حرام، بسیار بد و زیان‌بار است.

۲. توصیه به اعراض: تأکید بر اعراض از افراد دروغگو، نشان‌دهنده ضرورت اجتناب از اقدام مورد نظر است.

۳. عدالت در صورت اقدام: اگر تصمیم‌گیرنده ناچار به اقدام شد، باید با عدالت عمل کند.

وَكَيْفَ يُحَكِّمُونَكَ وَعِنْدَهُمُ التَّوْرَاةُ فِيهَا حُكْمُ اللَّهِ ثُمَّ يَتَوَلَّوْنَ مِنْ بَعْدِ ذَٰلِكَ ۖ وَمَا أُولَٰئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ

و چگونه تو را داور قرار می‌دهند در حالی که تورات نزدشان است که در آن حکم خداست، سپس پس از آن روی می‌گردانند؟ و اینان مؤمن نیستند.

۱. عدم خیر و تناسب: این آیه به دلیل اشاره به عدم ایمان و روی‌گردانی، فاقد خیر و تناسب است.

۲. مشکلات فراوان: واژه «وكيف» نشان‌دهنده مشکلات و موانع متعدد در اقدام مورد نظر است.

إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْرَاةَ فِيهَا هُدًى وَنُورٌ ۚ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ الَّذِينَ أَسْلَمُوا لِلَّذِينَ هَادُوا وَالرَّبَّانِيُّونَ وَالْأَحْبَارُ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ كِتَابِ اللَّهِ وَكَانُوا عَلَيْهِ شُهَدَاءَ ۚ فَلَا تَخْشَوُا النَّاسَ وَاخْشَوْنِ ۚ وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا ۚ وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ

ما تورات را که در آن هدایت و نور بود نازل کردیم. پیامبرانی که تسلیم خدا بودند، برای یهودیان با آن داوری می‌کردند و نیز الهیون و دانشمندان به آنچه از کتاب خدا به آنان سپرده شده بود و بر آن گواه بودند. پس از مردم نترسید و از من بترسید و آیات مرا به بهای اندک نفروشید. و هر کس به آنچه خدا نازل کرده حکم نکند، آنان کافراند.

۱. دوگانگی خیر و شر: این آیه دو بخش متمایز دارد: بخش نخست (تا «شهداء») به هدایت و نور اشاره دارد و خیر است؛ بخش دوم (از «فلا تخشوا الناس») به کفر و روی‌گردانی اشاره دارد و بد است.

۲. تقدم بخش دوم: به دلیل تقدم مصداق (بخش دوم) بر حکم کلی (بخش اول) در استخاره، بخش دوم معیار قرار می‌گیرد و اقدام مورد نظر بد تلقی می‌شود.

۳. هشدار نسبت به کفر: اشاره به کفر در صورت عدم پایبندی به احکام الهی، هشداری جدی در برابر تصمیمات غیرمسئولانه است.

۱. احتیاط در برابر مخاطرات: آیات ۳۲، ۳۳، ۳۶، ۳۷، ۳۸، ۴۱، ۴۲ و ۴۳ بر شدت مخاطرات و تبعات سنگین تصمیمات نادرست تأکید دارند و ترک این اقدامات را ضروری می‌دانند.

۲. امکان توبه و اصلاح: آیات ۳۴ و ۳۹ نشان‌دهنده امکان جبران و اصلاح پس از خطاست، اما این امر با سختی همراه است و ترک اقدام ترجیح داده می‌شود.

۳. تلاش و مجاهدت: آیه ۳۵ بر اهمیت تقوا، تلاش و وسیله در رسیدن به موفقیت تأکید دارد و برای تصمیم‌گیری‌های متعهدانه مبارک است.

۴. ضمانت موفقیت: آیه ۴۰ با تأکید بر قدرت الهی، اطمینان از موفقیت در صورت پایبندی به اصول الهی را ارائه می‌دهد.

۵. پرهیز از کفر و فساد: آیات ۳۳، ۳۶، ۴۱، ۴۲، ۴۳ و ۴۴ بر خطر کفر، فساد و روی‌گردانی از احکام الهی هشدار می‌دهند و تصمیم‌گیرنده را به اجتناب از این اقدامات دعوت می‌کنند.

با نظارت صادق خادمی