أُولَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَلَا يَجِدُونَ عَنْهَا مَحِيصًا

آنان جایگاهشان دوزخ است و از آن هیچ راه گریزی نمی‌یابند.

درنگ:

این آیه هشداری است علیه انتخاب‌هایی که به عواقب غیرقابل‌جبران منجر می‌شوند. عبارت «مَحِيصًا» بر نبود راه فرار و شدت محدودیت تأکید دارد، و از این‌رو، انجام چنین عملی به شدت نهی می‌شود.

وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ قِيلًا

و کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، به‌زودی آنان را به باغ‌هایی وارد می‌کنیم که از زیر درختانش نهرها جاری است، در آن جاودانه می‌مانند. وعده خدا راست است، و چه کسی در سخن گفتن از خدا راست‌گوتر است؟

درنگ:

عبارت «سَنُدْخِلُهُمْ» بر زمان‌بر بودن نتیجه تأکید دارد، و «وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا» اطمینان از تحقق خیر را در صورت پایداری و استقامت در مسیر نشان می‌دهد.

وَمَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ نَقِيرًا

و هر کس از مرد یا زن، کاری شایسته انجام دهد و مؤمن باشد، آنان به بهشت وارد می‌شوند و به‌قدر هسته خرمایی به آن‌ها ستم نمی‌شود.

درنگ:

ترتیب «عمل صالح» پیش از «ایمان» بر اهمیت عمل در کنار ایمان تأکید دارد. عبارت «نَقِيرًا» نشان‌دهنده دقت و عدالت الهی در پاداش‌دهی است، اما وجود چالش‌ها نیازمند احتیاط است.

وَمَنْ أَحْسَنُ دِينًا مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ وَاتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا

و چه کسی در دین‌داری از آن کس که روی خود را به خدا تسلیم کرده و نیکوکار است و از آیین ابراهیم یکتاپرست پیروی کرده، بهتر است؟ و خدا ابراهیم را به دوستی خود برگزید.

درنگ:

عبارت «اتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ» بر لزوم رعایت چارچوب‌های الهی تأکید دارد، که این محدودیت، نشانه اهمیت نظم و پایبندی به اصول است.

وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ مُحِيطًا

و آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است از آن خداست، و خدا به هر چیزی احاطه دارد.

درنگ:

عبارت «وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ مُحِيطًا» بر نظارت کامل الهی تأکید دارد، که به فرد امکان خلاقیت و انعطاف در انتخاب روش‌ها را می‌دهد.

وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَلَقَدْ وَصَّيْنَا الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَإِيَّاكُمْ أَنِ اتَّقُوا اللَّهَ وَإِنْ تَكْفُرُوا فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ غَنِيًّا حَمِيدًا

و آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است از آن خداست. و به‌راستی به کسانی که پیش از شما کتاب داده شده‌اند و به شما سفارش کردیم که از خدا پروا کنید. و اگر کفر ورزید، بدانید که آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است از آن خداست، و خدا بی‌نیاز و ستوده است.

درنگ:

عبارت «وَكَانَ اللَّهُ غَنِيًّا حَمِيدًا» بر بی‌نیازی خدا و لزوم تقوا تأکید دارد، که در استخاره به معنای ضرورت رعایت اصول الهی در این مسیر گسترده است.

وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا

و آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است از آن خداست، و خدا به‌عنوان کارگزار بس است.

درنگ:

عبارت «وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا» بر کفایت و حمایت الهی تأکید دارد، که اطمینان از موفقیت در این مسیر را تضمین می‌کند.

لَيْسَ بِأَمَانِيِّكُمْ وَلَا أَمَانِيِّ أَهْلِ الْكِتَابِ مَنْ يَعْمَلْ سُوءًا يُجْزَ بِهِ وَلَا يَجِدْ لَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا

نجات و رستگاری نه به آرزوهای شما و نه به آرزوهای اهل کتاب است. هر کس کار بدی انجام دهد، سزای آن را می‌بیند و جز خدا برای خود سرپرست و یاوری نمی‌یابد.

درنگ:

عبارت «مَنْ يَعْمَلْ سُوءًا يُجْزَ بِهِ» بر رابطه مستقیم عمل و نتیجه تأکید دارد، و فقدان «وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا» انزوای فرد در این مسیر را نشان می‌دهد.

وَيَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّسَاءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَمَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ فِي الْكِتَابِ فِي يَتَامَى النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا تُؤْتُونَهُنَّ مَا كُتِبَ لَهُنَّ وَتَرْغَبُونَ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْوِلْدَانِ وَأَنْ تَقُومُوا لِلْيَتَامَى بِالْقِسْطِ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِهِ عَلِيمًا

و از تو درباره زنان فتوا می‌خواهند. بگو: خدا درباره آنان به شما فتوا می‌دهد و نیز آنچه در کتاب بر شما تلاوت می‌شود درباره زنان یتیم که آنچه برایشان مقرر شده به آن‌ها نمی‌دهید و می‌خواهید با آنان ازدواج کنید، و درباره کودکان ناتوان، و اینکه با یتیمان به عدالت رفتار کنید. و هر کار خیری که انجام دهید، خدا به آن داناست.

درنگ:

عبارت «وَيَسْتَفْتُونَكَ» بر وجود ابهام و پیچیدگی در این مسیر دلالت دارد، که احتیاط و پرهیز از مشکلات احتمالی را ضروری می‌سازد.

وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِنْ بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَاضًا فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَنْ يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحًا وَالصُّلْحُ خَيْرٌ وَأُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ وَإِنْ تُحْسِنُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا

و اگر زنی از شوهر خود بیم ناسازگاری یا روی‌گردانی داشته باشد، بر آن دو باکی نیست که با یکدیگر آشتی کنند، و آشتی بهتر است. و نفس‌ها به بخل واداشته شده‌اند، و اگر نیکی کنید و پرهیزگاری کنید، خدا به آنچه انجام می‌دهید آگاه است.

درنگ:

عبارت «الصُّلْحُ خَيْرٌ» بر امکان بهبود شرایط در صورت نیکوکاری و تقوا تأکید دارد، که گشایش در پایان این مسیر را نوید می‌دهد.

وَلَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّسَاءِ وَلَوْ حَرَصْتُمْ فَلَا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوهَا كَالْمُعَلَّقَةِ وَإِنْ تُصْلِحُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا

و هرگز نمی‌توانید میان زنان عدالت کنید، هرچند بکوشید. پس به‌کلی به یکی تمایل نکنید که دیگری را سرگردان بگذارید. و اگر اصلاح کنید و پرهیزگاری کنید، خدا آمرزنده و مهربان است.

درنگ:

عبارت «وَلَنْ تَسْتَطِيعُوا» بر ناتوانی در اجرای عادلانه تأکید دارد، که ترک این مسیر را به دلیل مشکلات احتمالی توصیه می‌کند.

وَإِنْ يَتَفَرَّقَا يُغْنِ اللَّهُ كُلًّا مِنْ سَعَتِهِ وَكَانَ اللَّهُ وَاسِعًا حَكِيمًا

و اگر آن دو از هم جدا شوند، خدا هر یک را از گشایش خود بی‌نیاز می‌کند، و خدا گشایشگر و حکیم است.

درنگ:

عبارت «يُغْنِ اللَّهُ كُلًّا مِنْ سَعَتِهِ» بر حمایت و کفایت الهی تأکید دارد، که موفقیت و ثبات این مسیر را تضمین می‌کند.

إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ أَيُّهَا النَّاسُ وَيَأْتِ بِآخَرِينَ وَكَانَ اللَّهُ عَلَى ذَلِكَ قَدِيرًا

اگر خدا بخواهد، شما را ای مردم می‌برد و دیگران را می‌آورد، و خدا بر این کار تواناست.

درنگ:

عبارت «إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ» بر احتمال تغییرات ناگهانی تأکید دارد، که این مسیر را نامناسب می‌سازد.

مَنْ كَانَ يُرِيدُ ثَوَابَ الدُّنْيَا فَعِنْدَ اللَّهِ ثَوَابُ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَكَانَ اللَّهُ سَمِيعًا بَصِيرًا

هر کس پاداش دنیا را بخواهد، پاداش دنیا و آخرت نزد خداست، و خدا شنوا و بیناست.

درنگ:

عبارت «ثَوَابُ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ» بر جامعیت نتایج مثبت این انتخاب تأکید دارد، که آن را به یکی از بهترین گزینه‌ها در استخاره تبدیل می‌کند.

با نظارت صادق خادمی