نقش ولایت در تمامیت نعمت

ولایت، به مانند سفینه نجات، وسیله‌ای است که امکان بهره‌برداری از دین کامل را فراهم می‌سازد. بدون ولایت، نعمت ناقص می‌ماند، زیرا خلق به دلیل قصور و تقصیر، از بهره‌مندی کامل از دین محروم می‌شود. دین، چون از حق است، ذاتاً کامل و تمام است، اما نعمت، که متعلق به خلق است، بدون ولایت به تمامیت نمی‌رسد. این مفهوم، به مانند دریایی است که پر از آب زلال است، اما بدون کشتی، انسان در آن غرق می‌شود و از نعمت آب محروم می‌ماند.

نقد عبارت «حسبنا کتاب الله»

عبارت «حسبنا کتاب الله» کلام حقی است، زیرا قرآن کریم ذاتاً کامل و کافی است. اما اراده باطل در این عبارت نهفته است، زیرا بدون ولایت، بهره‌برداری از قرآن ممکن نیست. امیرالمؤمنین علیه‌السلام این را «کلام حق یراد به باطل» می‌نامد، زیرا ادعای کفایت قرآن بدون ولایت، به مغالطه‌ای می‌انجامد که انسان را از نعمت محروم می‌سازد. این مفهوم، به مانند ادعای وجود گنجی عظیم در زیر زمین است که بدون ابزار مناسب، نمی‌توان به آن دست یافت.

ثقلین: قرآن و ولایت

قرآن کریم و ولایت، دو ثقل عظیم‌اند که هر یک نقشی متمایز اما مکمل ایفا می‌کنند. قرآن ثقل در محتواست، حامل حقیقت کامل الهی، و ولایت ثقل در ارائه است، وسیله‌ای برای بهره‌برداری از این حقیقت. این دو، ترکیب یا جزء یکدیگر نیستند، بلکه هر یک بسیط و مستقل‌اند. قرآن، به مانند دریایی بی‌کران است که تمامی حقایق را در خود دارد، و ولایت، به مانند کشتی نجاتی است که انسان را در این دریا هدایت می‌کند. این مفهوم، با روایت «انی تارک فیکم الثقلین» هم‌راستاست.

جمع‌بندی بخش دوم

حضور اسم «متم» در قرآن کریم، با کمیابی و عظمت، نشانه‌ای از جایگاه والای آن است. آیه ﴿وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ﴾ بر تمامیت نور الهی تأکید دارد، و آیه غدیر تمایز اتمام نعمت و اکمال دین را روشن می‌سازد. ولایت، به عنوان سفینه نجات، نعمت را تمام و دین را کامل می‌کند. نقد «حسبنا کتاب الله» و تبیین ثقلین، نقش کلیدی ولایت در بهره‌برداری از دین را آشکار می‌سازد. این بخش، با تحلیل آیات و مفاهیم، گامی در جهت فهم عمیق‌تر اسم «متم» برداشت.

بخش سوم: نقش ولایت در تحقق تمامیت و کمال

ولایت و عصمت در ارائه دین

معصومان علیهم‌السلام، چیزی به دین اضافه نمی‌کنند، بلکه آن را ارائه می‌دهند. کلام ایشان، صاعد است، یعنی از قرآن استخراج و بیان می‌شود، در حالی که قرآن نازل است، یعنی حقیقت الهی در آن متجلی شده است. این تفاوت، به مانند تفاوت میان چشمه‌ای است که از اعماق زمین می‌جوشد و جویباری که آب آن را به دشت‌ها می‌رساند. عصمت معصومان، تضمین‌کننده خلوص این ارائه است، برخلاف فلسفه‌های غربی یا فقه غیرشیعی که «من عندی» و شاکله‌ای دارند و از حقیقت الهی فاصله می‌گیرند.

نقص نعمت در غیاب ولایت

پس از گذشت ۱۴۰۰ سال، نقص نعمت به دلیل فقدان بهره‌برداری از ولایت آشکار است. امت اسلامی، به دلیل عدم استفاده از ولایت، در برابر دشمنان ضعیف شده و از نعمت محروم مانده است. این وضعیت، به مانند قومی است که کنار دریای بی‌کران ایستاده، اما بدون کشتی، از نعمت آب محروم است و در تشنگی و ناتوانی غرق می‌شود. دین، به دلیل منشأ الهی‌اش، همچنان کامل است، اما نعمت، به دلیل قصور خلقی، ناقص مانده است.

ضرورت معرفت به متم

ادراک اسم «متم» نیازمند معرفت به نقش ولایت در تمامیت نعمت و کمال دین است. بدون این معرفت، امت در نقصان باقی می‌ماند و از بهره‌برداری از حقیقت کامل قرآن محروم می‌شود. این معرفت، به مانند چراغی است که مسیر سلوک الهی را روشن می‌سازد و انسان را به سوی تحقق نعمت و کمال هدایت می‌کند.

جمع‌بندی بخش سوم

ولایت، به عنوان سفینه نجات، نقشی کلیدی در تحقق تمامیت نعمت و کمال دین ایفا می‌کند. معصومان با عصمت، دین را ارائه می‌دهند و از شاکله‌ای بودن کلام محافظت می‌کنند. نقص نعمت در غیاب ولایت، پس از ۱۴۰۰ سال، نشان‌دهنده ضرورت معرفت به «متم» و نقش ولایت است. این بخش، با تبیین این مفاهیم، اهمیت ولایت را در نظام خلقت و معرفت الهی برجسته ساخت.

نتیجه‌گیری کلی

اسم «متم»، به عنوان یکی از اسماء غایی الهی، با تأکید بر تمامیت کمی اشیاء و امور در مقابل نقص، جایگاهی بی‌بدیل در معرفت‌شناسی قرآنی دارد. این اسم، که تنها یک‌بار به صورت اسمی و ۹ بار به صورت فعلی در قرآن کریم ذکر شده، با اسماء «بالغ»، «غالب» و «سائق» قرابت دارد، اما در تحقق تمامیت کمی متمایز است. تمایز «متم» از «کامل» در وجوه کمی و کیفی، و تفاوت نقص و ناتمامی، آن را به اسمی کلیدی در فهم نظام خلقت تبدیل کرده است. آیه غدیر (﴿الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي﴾) نقش ولایت را در اکمال دین و اتمام نعمت روشن می‌سازد. ولایت، به عنوان سفینه نجات، وسیله بهره‌برداری از دین کامل است، و بدون آن، نعمت ناقص می‌ماند. نقد «حسبنا کتاب الله» و تبیین ثقلین، ضرورت ولایت را در تحقق نعمت و کمال دین آشکار می‌کند. پس از ۱۴۰۰ سال، نقص نعمت در غیاب ولایت نشان‌دهنده اهمیت معرفت به «متم» است.