این آیه، انسان را به خودآگاهی و اراده دعوت می‌کند. مانند عارفی که با سلوک، از خواب غفلت بیدار می‌شود، انسان نیز می‌تواند با تمرین، حیات را در خود و دیگران متبلور سازد. این فرآیند، نه تنها محال نیست، بلکه در دسترس است.

بخش پنجم: ضرورت سوال‌مندی و عمل‌گرایی

سوال‌مندی، دردمندی و عمل‌گرایی

کشف حیات، نیازمند سوال‌مندی، دردمندی و عمل‌گرایی است. عالم قرآنی، مانند انبیا، باید از کتابخانه فراتر رود و با طبیعت و ماده تعامل کند. مانند کاوشگری که در دل کوه، گوهر حقیقت را می‌جوید، عالم نیز باید با ابزار علمی و آزمایشگاهی، حیات را کشف کند. حوزه‌های علمی، که درگیر مباحث فرعی و کاغذبازی‌اند، از این ظرفیت غافل مانده‌اند.

قرآن کریم، با آیاتی مانند مَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا، انسان را به پویایی و خلاقیت دعوت می‌کند. این آیه، مانند مشعلی فروزان، راه را برای احیای حیات روشن می‌سازد. عالم باید ابزار در دست گیرد و مانند بنایی که ساختمانی را برمی‌افرازد، حیات را متبلور سازد.

احیای حیات، لذت الهی

احیای حیات، یکی از لذایذ الهی است که در نفس انسان نهاده شده است. مانند نقاشی که با خلق اثری بدیع، لذت می‌برد، انسان نیز با احیای حیات، به لذتی الهی دست می‌یابد. قرآن کریم، با تشویق به احیای نفوس، این لذت را تأیید می‌کند. موانع فقهی، که این فطرت را سرکوب کرده‌اند، با روح قرآن کریم ناسازگارند.

مانند کودکی که با بازی، جهان را کشف می‌کند، انسان نیز می‌تواند با تعامل با ماده و طبیعت، حیات را متبلور سازد. این فرآیند، نه تنها محال نیست، بلکه فطرتی الهی است که در نهاد انسان جای دارد.

بخش ششم: جهان‌شمولی احیای حیات

جهان‌شمولی دعوت قرآنی

احیای حیات، نه تنها برای مسلمین، بلکه برای همه بشریت ارزشمند است. قرآن کریم، با آیه مَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا، این ظرفیت را به‌عنوان قانونی کلی معرفی می‌کند که بر بنی‌اسرائیل نوشته شده است. این جهان‌شمولی، لزوم بازنگری در رویکردهای فقهی و علمی را نشان می‌دهد. مانند رودی که همه زمین‌ها را سیراب می‌کند، این دعوت قرآنی، همه بشریت را در بر می‌گیرد.

حوزه‌های علمی باید با جهان تعامل کنند و از انزوای نظری به سوی پویایی عملی گام بردارند. این تعامل، مانند پلی است که علم و معرفت را به هم پیوند می‌دهد و انسان را به سوی احیای حیات رهنمون می‌سازد.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

این نوشتار، با تأمل در مفهوم «باعث» و «حیات» در پرتو درس‌گفتارهای آیت‌الله محمدرضا نکونام قدس‌سره و تحلیل تفصیلی آن، به کاوشی عمیق در ظرفیت‌های قرآنی برای احیای حیات پرداخت. حیات، به مثابه جلوه‌ای از اسم «باعث»، از طریق علمی و معرفتی قابل کشف و ایجاد است. قرآن کریم، با آیاتی مانند مَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا و وَأَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتًا، انسان را به پویایی و خلاقیت در این مسیر دعوت می‌کند. موانع فقهی و فرهنگی، که ریشه در سوءتفاهمات تاریخی دارند، با روح قرآن کریم ناسازگارند و نیازمند بازنگری‌اند.

انبیا، مظهر اسم «باعث» در احیای حیات‌اند و عالمان، به‌عنوان ورثه انبیا، باید این مسیر را دنبال کنند. حوزه‌های علمی، به جای کاغذبازی، باید سوال‌مند، عمل‌گرا و مجهز به ابزار علمی شوند. مانند باغبانی که با آب و خاک، حیات را می‌آفریند، عالم قرآنی نیز باید با ماده و طبیعت، حیات را متبلور سازد. این اثر، با تبیین این حقیقت، راه را برای مطالعات بعدی در باب اسماء و صفات الهی هموار می‌سازد و انسان را به سوی احیای حیات در تمامی ابعادش رهنمون می‌کند.