تفاوت اولیاء خدا و انسان‌های معمولی

اولیاء خدا، مانند امیرالمؤمنین (ع) و امام حسن (ع)، خیر را در هر حال دوست دارند، اما انسان‌های معمولی از خیر به دلیل ظاهر ناخوشایند آن گریزان‌اند. آیت‌الله نکونام با تمثیلی از نماز صبح، که برای برخی دشوار است، تأکید دارند که خیر واقعی در تسلیم به اوامر الهی نهفته است.

بخش دهم: نقد فرهنگ خودخواهی و ضرورت خیر اجتماعی

خودخواهی، ریشه بدبختی جامعه

خودخواهی، که انسان‌ها را به فکر منافع شخصی خود وا می‌دارد، ریشه بدبختی و ناکامی جامعه است. آیت‌الله نکونام این خودخواهی را به آتشی تشبیه می‌کنند که باغ جامعه را می‌سوزاند. ایشان با اشاره به داستان‌هایی از فقرا که با اندک کمک، مشکلاتشان حل می‌شود، تأکید دارند که خیر اجتماعی، در گرو رهایی از خودخواهی است.

نقد فرهنگ جنگ و منفعت‌طلبی

آیت‌الله نکونام با اشاره به جنگ‌ها و منفعت‌طلبی‌های امروزی، که مردم را قربانی منافع قدرتمندان می‌کنند، این فرهنگ را به لجنی تشبیه می‌کنند که جامعه را فرو می‌برد. ایشان با نقد شعر سعدی («بنی آدم اعضای یکدیگرند»)، که در زمان حمله مغول سروده شده، تأکید دارند که خیر واقعی، در مقاومت در برابر ظلم و کمک به دیگران است، نه در انفعال و خودخواهی.

جمع‌بندی

این اثر، با تکیه بر درس‌گفتارهای آیت‌الله محمدرضا نکونام قدس‌سره، مفهوم خیر و شر را در نظام حکیمانه الهی بررسی کرد. خیر و شر، هر دو وجودی‌اند و در خدمت تکامل انسان قرار دارند. سلامت در دنیا، نتیجه انتخاب خیر و دوری از شر، به سعادت اخروی منجر می‌شود. خرافات استعماری، با توجیه فقر و ظلم، از حقیقت قرآنی دورند. انسان‌ها با اختیار خود، مسئول سرنوشت خویش و جامعه‌اند و باید با غلبه بر بخل و خودخواهی، به سوی خیر واقعی حرکت کنند. سه سطح تفکر انسانی، ضرورت خودسازی برای رسیدن به مرتبه اولیاء خدا را نشان می‌دهد. خیر واقعی در ایثار، محبت خالص به خدا، و انجام اعمالی است که ممکن است به ظاهر ناخوشایند باشند. ابلهی و خودبینی، انسان را از تشخیص خیر و شر بازمی‌دارد، و خیر اجتماعی، در گرو رهایی از خودخواهی و کمک به دیگران است. این اثر، چون چراغی در مسیر معرفت، انسان را به سوی سعادت رهنمون می‌سازد.