متن درس
جلسات دورهمی: ریشه‌های خشونت و راهکارهای صلح در جهان معاصر
برگرفته از درس‌گفتارهای آیت‌الله محمدرضا نکونام قدس‌سره (جلسه ۲۲۸)
دیباچه
خشونت، چونان طوفانی است که بنیان‌های صلح و عدالت را در جهان معاصر تهدید می‌کند. این درس‌گفتار، ارائه‌شده در تاریخ بیست‌ونهم خردادماه ۱۳۹۳، با نگاهی ژرف به ریشه‌های خشونت و تروریسم، به‌ویژه در خاورمیانه، می‌کوشد تا علل این پدیده شوم را از منظری دینی، سیاسی و اجتماعی بررسی کند. استاد فرزانه قدس‌سره، با بیانی روشن و حکیمانه، دیکتاتوری قانونی، کاستی مدیریت جهانی و سوءاستفاده از ضعف‌های اجتماعی را ریشه‌های اصلی خشونت می‌دانند و راهکارهایی برای بازگرداندن صلح و عدالت پیشنهاد می‌کنند. این نوشتار، با تکیه بر این درس‌گفتار، می‌کوشد تا با زبانی منسجم و استدلالی، چارچوبی برای فهم و مقابله با خشونت ارائه دهد، تا راهنمایی باشد برای پژوهشگران و طالبان صلح.
بخش نخست: ریشه‌های ساختاری خشونت در جهان
دیکتاتوری قانونی و عملی سران استکبار
خشونت و رادیکالیسم، که در جهان معاصر به‌ویژه در خاورمیانه شدت یافته، ریشه در دیکتاتوری قانونی و عملی سران استکبار جهانی دارد. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که هنگامی که قوانین به نفع سرمایه‌داران و گروه‌های برگزیده تنظیم می‌شود و فقرا و ضعفا از عدالت محروم می‌مانند، زمینه برای بروز خشونت فراهم می‌گردد. این نابرابری، گویی زخمی است که بر پیکر جامعه وارد می‌شود و خشم و ناامیدی را در میان محرومان شعله‌ور می‌سازد.
| درنگ: دیکتاتوری قانونی و عملی، با ایجاد نابرابری و محرومیت، ریشه اصلی خشونت و رادیکالیسم در جهان است. |
نقش فقدان عدالت قانونی
اجرای تبعیض‌آمیز قوانین، که فقرا و ضعفا را هدف قرار می‌دهد، به احساس محرومیت و ناتوانی در برابر ساختارهای قانونی منجر می‌شود. استاد فرزانه قدس‌سره می‌فرمایند که این گروه‌ها، به دلیل ناتوانی در مقابله با قانون‌مداران، به رفتارهای رادیکال و خشونت‌آمیز روی می‌آورند. این وضعیت، گویی زندانی است که محرومان را در تنگنای بی‌عدالتی اسیر کرده و راهی جز خشونت پیش پای آن‌ها نمی‌گذارد.
| درنگ: فقدان عدالت در اجرای قوانین، با ایجاد حس محرومیت، افراد را به سوی رفتارهای خشونت‌آمیز سوق می‌دهد. |
پیامدهای سیاست‌گذاری ناعادلانه در نیم‌قرن اخیر
در پنجاه سال گذشته، سیاست‌مداران و قانون‌گذاران جهانی با مدیریت ناکارآمد و غیرعادلانه، به گسترش خشونت سیستمی دامن زده‌اند. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که این مدیریت ناکارآمد، ضعفا را به حاشیه رانده و آن‌ها را به مهاجرت، خودفروشی یا پیوستن به گروه‌های خشونت‌طلب سوق داده است. این روند، گویی بذری است که در زمین بی‌عدالتی کاشته شده و میوه‌های تلخ خشونت را به بار آورده است.
| درنگ: مدیریت ناکارآمد و غیرعادلانه، با به حاشیه راندن ضعفا، زمینه‌ساز گسترش خشونت سیستمی در جهان شده است. |
سوءاستفاده استکبار از محرومان
استکبار جهانی، با بهره‌گیری از امکانات سیاسی، نظامی و اقتصادی، افراد محروم را به‌عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف خود به کار می‌گیرد. استاد فرزانه قدس‌سره می‌فرمایند که این سوءاستفاده، به گسترش بی‌سابقه خشونت سیستمی در جهان منجر شده است. این فرایند، گویی شبکه‌ای است که محرومان را در دام اهداف استکباری گرفتار می‌کند و آن‌ها را به عاملان خشونت تبدیل می‌سازد.
| درنگ: استکبار جهانی، با سوءاستفاده از محرومان، آن‌ها را به ابزاری برای گسترش خشونت سیستمی تبدیل می‌کند. |
جمع‌بندی بخش نخست
خشونت در جهان معاصر، ریشه در دیکتاتوری قانونی، فقدان عدالت و سوءاستفاده استکبار از محرومان دارد. این عوامل، با ایجاد نابرابری و ناامیدی، زمینه‌ساز رفتارهای رادیکال و خشونت‌آمیز شده‌اند. برای مقابله با این معضل، باید عدالت قانونی و مدیریت عادلانه در اولویت قرار گیرد تا بذر صلح و آرامش در جامعه کاشته شود.
بخش دوم: کاستی مدیریت جهانی و پیامدهای آن
ناآگاهی و فقدان تخصص در مدیریت
یکی از علل اصلی کاستی مدیریت جهانی، ناآگاهی و فقدان تخصص سران در اداره امور حکومتی است. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که بسیاری از رهبران جهان، فاقد دانایی و مهارت لازم برای مدیریت هستند، که این امر به تصمیم‌گیری‌های نادرست و تشدید خشونت منجر می‌شود. این ناآگاهی، گویی تاریکی است که مسیر حکمت و تدبیر را در اداره جهان پنهان می‌کند.
| درنگ: ناآگاهی و فقدان تخصص در مدیریت، به تصمیم‌گیری‌های نادرست و گسترش خشونت در جهان دامن می‌زند. |
ظلم‌پذیری و فساد اخلاقی سران
علاوه بر ناآگاهی، ظلم‌پذیری و فساد اخلاقی سران، که با توطئه، سرقت و خیانت مناصب را تصاحب می‌کنند، به اسارت ملت‌ها و تشدید خشونت منجر می‌شود. استاد فرزانه قدس‌سره می‌فرمایند که این رهبران، با حیله و خدعه، حقوق مردم را پایمال کرده و دولت‌ها را به ابزاری برای منافع شخصی تبدیل می‌کنند. این فساد، گویی زهری است که ریشه‌های عدالت را در جامعه می‌خشکاند.
| درنگ: ظلم‌پذیری و فساد اخلاقی سران، با تسخیر مناصب از طریق حیله، به اسارت ملت‌ها و گسترش خشونت می‌انجامد. |
نقش کارتل‌های اقتصادی و سیاسی
کارتل‌های اقتصادی و سیاسی، با استفاده از ثروت و نفوذ، دولت‌ها را تسخیر کرده و ملت‌ها را به اسارت می‌کشند. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که این کارتل‌ها، با تشکیل دولت‌های غیرمشروع، گروه‌هایی از مردم را به سمت خشونت و افراط‌گرایی سوق می‌دهند. این روند، گویی زنجیری است که ملت‌ها را در بند منافع گروه‌های خاص گرفتار می‌کند.
| درنگ: کارتل‌های اقتصادی و سیاسی، با تسخیر دولت‌ها، ملت‌ها را به اسارت کشیده و زمینه‌ساز خشونت می‌شوند. |
جمع‌بندی بخش دوم
کاستی مدیریت جهانی، ناشی از ناآگاهی، فساد اخلاقی و نفوذ کارتل‌های اقتصادی و سیاسی، به تشدید خشونت و بی‌عدالتی در جهان منجر شده است. این عوامل، با تضعیف شایسته‌سالاری و عدالت، زمینه را برای اسارت ملت‌ها و گسترش رفتارهای رادیکال فراهم کرده‌اند. برای رفع این معضل، باید مدیریت عادلانه و شایسته‌سالار در اولویت قرار گیرد.
بخش سوم: خاورمیانه، کانون خشونت و نقش استکبار
جهانی بودن خشونت و تمرکز آن در خاورمیانه
خشونت، هرچند در سراسر جهان، از آمریکا تا اروپا، مشاهده می‌شود، اما خاورمیانه به دلیل مداخلات استکبار جهانی، به کانون بحران تبدیل شده است. استاد فرزانه قدس‌سره می‌فرمایند که این منطقه، به دلیل تاریخچه استعمار و سوءاستفاده از منابع آن، بیش از دیگر نقاط جهان در معرض خشونت قرار گرفته است. این وضعیت، گویی طوفانی است که خاورمیانه را در خود فرو برده و آرامش را از آن سلب کرده است.
| درنگ: خشونت در جهان فراگیر است، اما خاورمیانه به دلیل مداخلات استکباری، به کانون اصلی بحران تبدیل شده است. |
تخریب عمدی زیرساخت‌های خاورمیانه
استکبار جهانی، پس از ناکامی در تسلط فرهنگی و سیاسی بر خاورمیانه، به تخریب عمدی زیرساخت‌های علمی، اقتصادی و صنعتی این منطقه روی آورده است. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که کشورهایی مانند سوریه، عراق، افغانستان و پاکستان، با حمایت قدرت‌های غربی و برخی کشورهای منطقه‌ای، به بیابان‌هایی بی‌جان تبدیل شده‌اند. این تخریب، گویی تلاشی است برای بازگرداندن این کشورها به عقب‌ماندگی چند دهه پیش.
| درنگ: استکبار جهانی، با تخریب عمدی زیرساخت‌های خاورمیانه، پیشرفت این منطقه را متوقف کرده و خشونت را تشدید می‌کند. |
نقش مداخلات خارجی در بی‌ثباتی
مداخلات خارجی، با هدف تأمین منافع سیاسی و اقتصادی، به تشدید بحران‌ها در خاورمیانه منجر شده است. استاد فرزانه قدس‌سره می‌فرمایند که این مداخلات، با نابودی زیرساخت‌ها و تحریک درگیری‌ها، کشورهای منطقه را به سوی اضمحلال سوق داده‌اند. این روند، گویی آتشی است که با دستان خود منطقه، شعله‌ور شده و همه‌چیز را به خاکستر تبدیل می‌کند.
| درنگ: مداخلات خارجی، با تحریک درگیری‌ها و تخریب زیرساخت‌ها، خاورمیانه را به سوی بی‌ثباتی و اضمحلال سوق داده است. |
آسیب‌پذیری خاورمیانه به دلیل فقر و بی‌سوادی
فقر، بی‌سوادی و بیکاری در خاورمیانه، این منطقه را مستعد پذیرش مذاهب ساختگی و رفتارهای خشونت‌آمیز کرده است. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که این شرایط، افراد را به سوی اعتیاد، دزدی و خشونت سوق می‌دهد، زیرا آن‌ها به‌راحتی تحت تأثیر تبلیغات و امکانات مادی قرار می‌گیرند. این آسیب‌پذیری، گویی خاکی حاصل‌خیز است که بذرهای خشونت در آن کاشته می‌شود.
| درنگ: فقر و بی‌سوادی در خاورمیانه، زمینه‌ساز پذیرش مذاهب ساختگی و رفتارهای خشونت‌آمیز است. |
جمع‌بندی بخش سوم
خاورمیانه، به دلیل مداخلات استکباری و ضعف‌های داخلی مانند فقر و بی‌سوادی، به کانون خشونت تبدیل شده است. تخریب عمدی زیرساخت‌ها و سوءاستفاده از شرایط اجتماعی، این منطقه را به سوی بی‌ثباتی سوق داده است. برای رفع این معضل، باید مداخلات خارجی کاهش یابد و زیرساخت‌های اجتماعی و اقتصادی منطقه تقویت شود.
بخش چهارم: دین، خشونت و دفاع
عدم ارتباط خشونت با دین اصیل
خشونت ذاتاً با دین اصیل، که به معنای روش و ساختار زندگی است، سازگار نیست. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که دین، چونان سیستمی منظم مانند یک موتور یا دستگاه، نمی‌تواند حاوی خشونت باشد، زیرا خشونت آن را از کار می‌اندازد. دین اصیل، گویی چشمه‌ای زلال است که صلح و هماهنگی را به ارمغان می‌آورد.
لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِيَ دِينِ
شما را دین شما و مرا دین من (کافرون: ۶).
این آیه شریفه از قرآن کریم، بر پذیرش تفاوت‌های دینی و همزیستی مسالمت‌آمیز تأکید دارد. دین اصیل، با دعوت به صلح و عدالت، هرگونه خشونت را نفی می‌کند.
| درنگ: دین اصیل، به‌عنوان سیستمی برای صلح و هماهنگی، با خشونت سازگار نیست. |
نقش مذاهب ساختگی در خشونت
خشونت، به مذاهب ساختگی و جاهلانه نسبت داده می‌شود که فاقد مبنای علمی و الهی‌اند. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که این مذاهب، مانند زیورآلات بدلی، در برابر فشارهای استعماری شکننده‌اند و به خشونت منجر می‌شوند. در مقابل، دین اصیل، چونان طلایی ناب، در برابر این فشارها مقاوم است.
| درنگ: مذاهب ساختگی، به دلیل فقدان پشتوانه علمی و الهی، زمینه‌ساز خشونت می‌شوند، در حالی که دین اصیل در برابر آن مقاوم است. |
تفاوت دفاع و خشونت
استاد فرزانه قدس‌سره دفاع را مقابله با تجاوز به حقوق و حیثیت افراد می‌دانند، در حالی که خشونت، درگیری دوطرفه و غیرعقلانی است. دفاع، مقدس و عقلانی است، اما خشونت، فاقد قداست و ناشی از بی‌عقلی است. ایشان به روایتی اشاره می‌کنند که اگر دو نفر درگیر شوند، هر دو مشکل دارند، زیرا عقلانیت می‌تواند درگیری را متوقف کند. این تمایز، گویی خط‌کشی است که مرز میان عدالت و بی‌عدالتی را روشن می‌سازد.
روایت: اگر دو نفر با هم درگیر شوند، هر دو مشکل دارند، زیرا اگر یکی عاقل باشد، درگیری گسترش نمی‌یابد.
| درنگ: دفاع، پاسخی عقلانی به تجاوز است، اما خشونت، درگیری غیرعقلانی و فاقد قداست است. |
معیار تشخیص خشونت: تجاوز به حقوق دیگران
خشونت، به معنای تجاوز به حقوق دیگران است، چه از طریق قانون، رفتار حکام یا افراد عادی. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که دفاع، پاسخی به تجاوز است، اما اگر از حد دفاع فراتر رود، به خشونت تبدیل می‌شود. این معیار، گویی ترازویی است که رفتارها را با عدالت می‌سنجد.
| درنگ: تجاوز به حقوق دیگران، معیار اصلی خشونت است، در حالی که دفاع، پاسخی عادلانه به تجاوز است. |
جمع‌بندی بخش چهارم
دین اصیل، با دعوت به صلح و عدالت، هرگونه خشونت را نفی می‌کند، در حالی که مذاهب ساختگی به دلیل فقدان پشتوانه الهی، به خشونت دامن می‌زنند. تمایز میان دفاع و خشونت، بر اساس عقلانیت و عدالت، راهنمایی برای رفتارهای دینی و اجتماعی است. آیات قرآن کریم و روایات، با تأکید بر همزیستی مسالمت‌آمیز و پرهیز از تجاوز، چارچوبی برای کاهش خشونت ارائه می‌دهند.
بخش پنجم: وظایف دینی و اجتماعی در برابر خشونت
وظایف شیعیان در برابر جنگ‌های مذهبی
استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که شیعیان باید در برابر جنگ‌های مذهبی، به اصلاح و برادری میان مسلمانان پایبند باشند. اگر اصلاح ممکن نشد، باید در برابر تجاوز ایستادگی کرد. این وظیفه، گویی مشعلی است که مسیر وحدت و عدالت را در میان امت اسلامی روشن می‌کند.
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ
همانا مؤمنان با هم برادرند، پس میان برادران خود اصلاح کنید و از خدا پروا کنید، باشد که مورد رحمت قرار گیرید (حجرات: ۱۰).
این آیه شریفه، بر اولویت اصلاح و برادری در میان مسلمانان تأکید دارد و دفاع در برابر تجاوز را وظیفه‌ای الهی می‌داند.
| درنگ: شیعیان باید با تأکید بر اصلاح و برادری، در برابر تجاوزات مذهبی ایستادگی کنند. |
مسئولیت جهانی شیعیان
شیعیان، نسبت به هرگونه تجاوز به انسان‌ها، حیوانات، درختان و منابع طبیعی مسئول‌اند. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که این دفاع باید با علم و آگاهی انجام شود، نه با خشونت. این مسئولیت، گویی عهدی است که شیعیان را به حفاظت از همه موجودات متعهد می‌سازد.
| درنگ: شیعیان، با علم و آگاهی، مسئول دفاع از حقوق همه موجودات در برابر تجاوزات هستند. |
فرهنگ شیعه: علمی و معنوی
شیعیان باید فرهنگ خود را به‌عنوان فرهنگی علمی و معنوی معرفی کنند، نه خشن. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که الگوگیری از سیره ائمه معصومین (ع)، که بر رفتارهای فکری و معنوی تأکید داشتند، این فرهنگ را تقویت می‌کند. این رویکرد، گویی آیینه‌ای است که حقیقت شیعه را در برابر دیدگان جهان می‌گسترد.
| درنگ: فرهنگ شیعه، با تأکید بر علم و معنویت، باید از خشونت فاصله گرفته و الگویی برای صلح ارائه دهد. |
جمع‌بندی بخش پنجم
شیعیان، با پایبندی به اصلاح، برادری و دفاع عقلانی، می‌توانند نقشی کلیدی در کاهش خشونت ایفا کنند. این مسئولیت، که ریشه در آیات قرآن کریم و سیره ائمه معصومین (ع) دارد، شیعیان را به حفاظت از حقوق همه موجودات و ترویج فرهنگ علمی و معنوی دعوت می‌کند.
بخش ششم: راهکارهای عملی برای کاهش خشونت
مذاکره و گفت‌وگو برای صلح
برای کاهش خشونت در جهان، مذاکره و گفت‌وگو ضروری است. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که بدون تصویب قوانین جهانی برای پرهیز از خشونت، جهان به سوی بحران‌های بزرگ‌تر پیش می‌رود. این گفت‌وگو، گویی پلی است که ملت‌ها را به سوی صلح و آرامش هدایت می‌کند.
| درنگ: مذاکره و گفت‌وگو، با هدف تصویب قوانین جهانی ضد خشونت، کلید کاهش بحران‌های جهانی است. |
پرهیز از خشونت در قوانین و رفتارها
تنها راه مقابله با خشونت، پرهیز از آن در قوانین، دولت‌ها و رفتارهای اجتماعی است. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که کاهش مجازات‌های خشن و ایجاد قوانین عادلانه، چرخه خشونت را متوقف می‌کند. این رویکرد، گویی آبی است که آتش خشونت را خاموش می‌سازد.
| درنگ: پرهیز از خشونت در قوانین و رفتارها، چرخه خشونت را متوقف کرده و صلح را تقویت می‌کند. |
خشونت در خانواده و تأثیر آن بر جامعه
خشونت در خانواده، مانند تنبیه بدنی فرزندان، به یادگیری رفتارهای خشن در نسل‌های آینده منجر می‌شود. استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که پرهیز از خشونت در خانواده، به کاهش خشونت در جامعه کمک می‌کند. این اصل، گویی بذری است که در خانه کاشته می‌شود و میوه‌های صلح را در جامعه به بار می‌آورد.
| درنگ: پرهیز از خشونت در خانواده، با پیشگیری از یادگیری رفتارهای خشن، به کاهش خشونت در جامعه کمک می‌کند. |
تناقض کشورهای مدعی حقوق بشر
کشورهای مدعی حقوق بشر، با اعمال خشونت سیستمی مانند اعدام‌های غیرانسانی و زندان‌های مخفی، به تشدید خشونت دامن می‌زنند. استاد فرزانه قدس‌سره این تناقض را نشانه‌ای از استفاده ابزاری از حقوق بشر برای منافع سیاسی می‌دانند. این تناقض، گویی نقابی است که حقیقت خشونت‌مداری این کشورها را پنهان می‌کند.
| درنگ: کشورهای مدعی حقوق بشر، با اعمال خشونت سیستمی، تناقضی آشکار با ادعاهای خود نشان می‌دهند. |
جمع‌بندی بخش ششم
کاهش خشونت، نیازمند مذاکره، پرهیز از خشونت در قوانین و رفتارها، و اصلاح الگوهای خانوادگی و اجتماعی است. این راهکارها، با تأکید بر عدالت و عقلانیت، می‌توانند چرخه خشونت را متوقف کرده و صلح را در جهان تقویت کنند.
بخش هفتم: مدیریت دینی و اقتصادی در ماه رمضان
هماهنگی روزه‌داری و اقتصاد
استاد فرزانه قدس‌سره تأکید دارند که قوانین اسلام، از جمله روزه‌داری در ماه رمضان، با ساختار زندگی و حیات جامعه منافاتی ندارد. با تنظیم درست قوانین، می‌توان روزه‌داری را با فعالیت اقتصادی هماهنگ کرد. این هماهنگی، گویی جویباری است که هم معنویت را سیراب می‌کند و هم چرخ اقتصاد را به حرکت درمی‌آورد.
| درنگ: روزه‌داری در ماه رمضان، با تنظیم درست قوانین، می‌تواند با فعالیت اقتصادی هماهنگ شود. |
پیشنهاد کاهش کمیت و افزایش کیفیت کار
برای حفظ روزه‌داری و اقتصاد در ماه رمضان، استاد فرزانه قدس‌سره پیشنهاد می‌کنند که کمیت کار کاهش یابد و کیفیت آن افزایش یابد. به‌جای هشت ساعت کار کم‌کیفیت، پنج یا شش ساعت کار با کیفیت بالا می‌تواند به نفع کارفرما و کارگر باشد. این پیشنهاد، گویی مهندسی هوشمندانه‌ای است که تعادل میان معنویت و اقتصاد را برقرار می‌سازد.
| درنگ: کاهش کمیت و افزایش کیفیت کار در ماه رمضان، تعادل میان روزه‌داری و اقتصاد را تضمین می‌کند. |
جمع‌بندی بخش هفتم
ماه رمضان، فرصتی برای تقویت معنویت و هماهنگی با نیازهای اقتصادی است. با کاهش کمیت و افزایش کیفیت کار، می‌توان روزه‌داری را با رشد اقتصادی پیوند داد. این رویکرد، با تأکید بر مهندسی اجتماعی و اقتصادی، راهنمایی برای حفظ ارزش‌های دینی و اجتماعی ارائه می‌دهد.
جمع‌بندی نهایی
این نوشتار، با تکیه بر درس‌گفتار استاد فرزانه قدس‌سره، ریشه‌های خشونت در جهان معاصر را در دیکتاتوری قانونی، کاستی مدیریت و سوءاستفاده استکبار از ضعف‌های اجتماعی جست‌وجو کرد. خاورمیانه، به دلیل مداخلات خارجی و آسیب‌پذیری‌های داخلی، به کانون بحران تبدیل شده است. دین اصیل، با دعوت به صلح و عدالت، هرگونه خشونت را نفی می‌کند، در حالی که مذاهب ساختگی به آن دامن می‌زنند. راهکارهای پیشنهادی، از جمله مذاکره، پرهیز از خشونت و مدیریت هوشمندانه منابع، می‌توانند صلح و آرامش را به جهان بازگردانند. همچنین، هماهنگی روزه‌داری و اقتصاد در ماه رمضان، نمونه‌ای از تعادل میان معنویت و نیازهای اجتماعی است. این درس‌گفتار، با استناد به آیات قرآن کریم و سیره ائمه معصومین (ع)، راهنمایی برای طالبان صلح و عدالت ارائه می‌دهد.
| با نظارت صادق خادمی |