إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالنَّصَارَىٰ وَالصَّابِئِينَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ

(سوره بقره، آیه ۶۲)
همانا کسانی که ایمان آورده‌اند و کسانی که یهودی شده‌اند و نصرانیان و صابئان، هر که به خدا و روز واپسین ایمان آورد و کار شایسته انجام داد، پاداششان نزد پروردگارشان است و نه بیمی بر آنهاست و نه اندوهگین می‌شوند.

نکات کلیدی آیه

• ایمان و عمل صالح: عبارت «وَعَمِلَ صَالِحًا» بر پیوند ناگسستنی ایمان و عمل تأکید دارد. همان‌گونه که رود بی‌بستر به هدر می‌رود، ایمان بدون عمل صالح به مقصد نمی‌رسد. پرسشگر باید در کنار باور قلبی، به اقدام عملی اهتمام ورزد.
• تقدم اهل ایمان: قرار گرفتن «الَّذِينَ آمَنُوا» پیش از دیگر گروه‌ها، چون علامتی است که شتاب در کار را ضروری می‌سازد. تأخیر در اقدام، ممکن است فرصت را به دیگران واگذار کند، مانند کشاورزی که درنگ در کاشت، محصول را به باد می‌دهد.
• توکل و آرامش خاطر: تعبیر «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا» به ضرورت توکل بر خدا و حفظ تمرکز اشاره دارد. پرسشگر باید چون کوهی استوار، با اعتماد به پروردگار، در مسیر کار گام بردارد.
• ماهیت ملکوتی آیه: جامعیت آیه و اشاره به گروه‌های مختلف ایمانی، آن را به آیتی ملکوتی بدل کرده است که خیر و برکت عظیمی را نوید می‌دهد، مانند دریایی که همه رودها را در خود جای می‌دهد.
• پاداش همگانی: عبارت «فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ» نشان می‌دهد که هر پرسشگری، صرف‌نظر از جایگاهش، از خیر این کار بهره‌مند خواهد شد، مانند خورشیدی که بر همه یکسان می‌تابد.
• عدم خوف و حزن: «وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ» به پرسشگر اطمینان می‌دهد که این کار، فارغ از نگرانی و اندوه است، مانند سفری که مقصدی روشن و بی‌دغدغه دارد.

وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ ۖ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُمْ بِقُوَّةٍ وَاذْكُرُوا مَا فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ

(سوره بقره، آیه ۶۳)
و هنگامی که از شما پیمان گرفتیم و کوه طور را بالای سرتان برافراشتیم، آنچه را به شما داده‌ایم با قوت بگیرید و آنچه در آن است به یاد آورید، باشد که پرهیزگار شوید.

نکات کلیدی آیه

• وجود چالش و زحمت: عبارت «وَإِذْ» به وجود مشکلات و دشواری‌ها اشاره دارد. نتیجه استخاره، با تأمل در ابتدا و انتهای آیه، روشن می‌شود، مانند نقشه‌ای که مسیر را با همه موانعش نمایان می‌کند.
• سنگینی کار (أَخَذْنَا): واژه «أَخَذْنَا» و ضمیر «نَا» بر دشواری و وزن سنگین کار دلالت دارند، مانند باری که تنها شانه‌های استوار تحملش می‌کنند.
• تعهد سنگین (مِيثَاقَكُمْ): «مِيثَاقَكُمْ» به تعهدات الزام‌آور و دشوار اشاره دارد، مانند پیمانی که پای‌بندی به آن، اراده‌ای پولادین می‌طلبد.
• فشار و سختی (فَوْقَكُمُ): عبارت «فَوْقَكُمُ» فشار و سختی مضاعف کار را نشان می‌دهد، مانند کوهی که سایه سنگینش بر سر انسان می‌افتد.
• دشواری کار (الطُّورَ): واژه «الطُّورَ» نیز بر دشواری و سنگینی کار تأکید دارد، مانند صخره‌ای که فتحش صبر و استقامت می‌خواهد.
• لزوم جدیت و قوت (خُذُوا مَا آتَيْنَاكُمْ بِقُوَّةٍ): این عبارت، پرسشگر را به جدیت و اهتمام در انجام کار فرا می‌خواند. سستی در این مسیر، چون درنگی در میدان نبرد، پذیرفتنی نیست.
• پیچیدگی کار (مَا): «مَا»ی موصوله، به پیچیدگی و چندلایگی کار اشاره دارد، مانند معمایی که حلش دقت و هوشیاری می‌طلبد.
• خاص بودن کار (كُمْ): ضمیر «كُمْ» نشان می‌دهد که این کار عمومی نیست و تنها افراد توانمند و نیرومند از عهده آن برمی‌آیند، مانند وظیفه‌ای که تنها به دلیران سپرده می‌شود.
• خطاب خاص (آتَيْنَاكُمْ): خطاب آیه به گروهی خاص، بر اختصاصی بودن کار و نیاز به توانمندی‌های ویژه تأکید دارد.
• لزوم توجه و هوشیاری (وَاذْكُرُوا مَا فِيهِ): این عبارت، بر ضرورت توجه مداوم و پرهیز از غفلت تأکید می‌کند، مانند نگهبانی که لحظه‌ای چشم از دشمن برنمی‌دارد.
• چالش‌های معنوی و مادی (لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ): این عبارت، به سنگینی و دیررس بودن نتیجه کار اشاره دارد. موفقیت در این کار تضمین‌شده نیست و نیازمند تقوا، هزینه مادی و معنوی و تلاش مضاعف است. واژه «لَعَلَّ» به احتمال تفرقه و انشعاب در میان همکاران اشاره دارد، مانند شاخه‌های درختی که در طوفان از هم جدا می‌شوند.
• کارهای معنوی و بزرگ: این آیه برای کارهای معنوی مانند علم‌آموزی، تحقیق، یا تأسیس مؤسسات و کارخانجات مناسب است. این کارها، مانند بنایی عظیم، ممکن است به دست پرسشگر به اتمام نرسد و دیگران آن را تکمیل کنند.

با نظارت صادق خادمی