أَوْ كَالَّذِي مَرَّ عَلَىٰ قَرْيَةٍ وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا ۖ قَالَ أَنَّىٰ يُحْيِي هَٰذِهِ اللَّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا ۖ فَأَمَاتَهُ اللَّهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ ۖ قَالَ كَمْ لَبِثْتَ ۖ قَالَ لَبِثْتُ يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ ۖ قَالَ بَلْ لَبِثْتَ مِائَةَ عَامٍ فَانْظُرْ إِلَىٰ طَعَامِكَ وَشَرَابِكَ لَمْ يَتَسَنَّهْ ۖ وَانْظُرْ إِلَىٰ حِمَارِكَ وَلِنَجْعَلَكَ آيَةً لِلنَّاسِ ۖ وَانْظُرْ إِلَى الْعِظَامِ كَيْفَ نُنْشِزُهَا ثُمَّ نَكْسُوهَا لَحْمًا ۖ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

ترجمه: یا مانند کسی که بر شهری گذشت که دیوارهایش بر سقف‌هایش فرو ریخته بود، گفت: خدا چگونه این را پس از مرگش زنده می‌کند؟ پس خدا او را صد سال میراند، سپس برانگیختش. گفت: چه مدت درنگ کردی؟ گفت: یک روز یا پاره‌ای از روز. گفت: نه، صد سال درنگ کردی، به طعام و شرابت بنگر که فاسد نشده، و به درازگوشت بنگر، و تا تو را نشانه‌ای برای مردم قرار دهیم، و به استخوان‌ها بنگر که چگونه آنها را برمی‌انگیزیم، سپس بر آنها گوشت می‌پوشانیم. پس چون برایش روشن شد، گفت: می‌دانم که خدا بر هر چیز تواناست.

درنگ: کار مورد نظر خیر عظیم اما غیرعادی دارد و با فراز و نشیب‌های بسیار همراه است. اعتماد به قدرت الهی («أَنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ») کلید عبور از مشکلات و دستیابی به موفقیت است.

وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَىٰ ۖ قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِنْ ۖ قَالَ بَلَىٰ وَلَٰكِنْ لِيَطْمَئِنَّ قَلْبِي ۖ قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَىٰ كُلِّ جَبَلٍ مِنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْيًا ۖ وَاعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ

ترجمه: و هنگامی که ابراهیم گفت: پروردگارا، به من بنمای چگونه مردگان را زنده می‌کنی؟ گفت: آیا ایمان نیاورده‌ای؟ گفت: چرا، ولی تا دلم آرام گیرد. گفت: پس چهار پرنده بگیر و آنها را به سوی خود متمایل کن، سپس بر هر کوهی پاره‌ای از آنها قرار ده، آن‌گاه آنها را بخوان، شتابان به سوی تو آیند، و بدان که خدا عزیز حکیم است.

درنگ: کار خیر عظیم و سنگین است و نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و قانونمند است. رعایت اصول حرفه‌ای و اعتماد به حکمت الهی («وَاعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ») موفقیت را تضمین می‌کند.

مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ ۗ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ

ترجمه: مَثَل کسانی که اموالشان را در راه خدا انفاق می‌کنند، مانند دانه‌ای است که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه صد دانه باشد، و خدا برای هر که بخواهد چند برابر می‌کند، و خدا گشایشگر داناست.

درنگ: کار خیر عظیم و همراه با وسعت و گشایش است. ماده «نفق» بر سبکی و روان بودن کار و عبارت «وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ» بر برکت چند برابر آن تأکید دارد.

الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا يُتْبِعُونَ مَا أَنْفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًى ۙ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ

ترجمه: کسانی که اموالشان را در راه خدا انفاق می‌کنند و سپس آنچه را انفاق کرده‌اند با منت و آزار دنبال نمی‌کنند، پاداششان نزد پروردگارشان است و نه بیمی بر آنهاست و نه اندوهگین می‌شوند.

درنگ: کار خیر عظیم و همراه با گشایش است. نیت خالص و پرهیز از منت و آزار، آرامش و برکت را تضمین می‌کند («لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ»).

قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَمَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ يَتْبَعُهَا أَذًى ۗ وَاللَّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ

ترجمه: گفتاری پسندیده و آمرزش بهتر از صدقه‌ای است که آزاری به دنبالش باشد، و خدا بی‌نیاز بردبار است.

درنگ: کار خیر عظیم است و واژه «صدقه» بر برکت آن دلالت دارد. گفتار نیکو و آمرزش، کار را از آزار و نقصان حفظ می‌کند.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَالْأَذَىٰ كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ۖ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَيْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَكَهُ صَلْدًا ۖ لَا يَقْدِرُونَ عَلَىٰ شَيْءٍ مِمَّا كَسَبُوا ۖ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ

ترجمه: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، صدقات خود را با منت و آزار باطل نکنید، مانند کسی که مالش را برای خودنمایی به مردم انفاق می‌کند و به خدا و روز واپسین ایمان ندارد. مَثَل او مانند سنگ سختی است که بر آن خاکی باشد، پس باران تندی بر آن ببارد و آن را سخت و صاف بگذارد. آنان از آنچه کسب کرده‌اند چیزی به دست نمی‌آورند، و خدا گروه کافران را هدایت نمی‌کند.

درنگ: کار خیر عظیم و همراه با گشایش است، اما باید از خودنمایی و نیت ناپاک پرهیز کرد تا خیر آن باطل نشود («كَالَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ»).

وَمَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَتَثْبِيتًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَهَا ضِعْفَيْنِ فَإِنْ لَمْ يُصِبْهَا وَابِلٌ فَطَلٌّ ۗ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ

ترجمه: و مَثَل کسانی که اموالشان را برای خشنودی خدا و استواری روحشان انفاق می‌کنند، مانند باغی است بر بلندی که باران تندی به آن برسد و میوه‌اش را دو چندان دهد، و اگر باران تند به آن نرسد، باران ملایمی [کافی است]، و خدا به آنچه می‌کنید بیناست.

درنگ: کار خیر عظیم و پربار است. نیت خشنودی الهی («ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ») نتیجه کار را دوچندان می‌کند.

أَيَوَدُّ أَحَدُكُمْ أَنْ تَكُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِنْ نَخِيلٍ وَأَعْنَابٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ لَهُ فِيهَا مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْكِبَرُ وَلَهُ ذُرِّيَّةٌ ضُعَفَاءُ فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِيهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ

ترجمه: آیا کسی از شما دوست دارد که باغی از نخل‌ها و انگورها داشته باشد که از زیر آن نهرها جاری باشد و در آن از هر گونه میوه‌ای باشد، و پیری به او برسد و فرزندان ناتوانی داشته باشد، پس گردبادی آتشین به آن برسد و بسوزد؟ این‌گونه خدا آیات را برای شما بیان می‌کند، باشد که بیندیشید.

درنگ: کار خیر و همراه با گشایش است، اما باید با دقت انجام شود تا از عوارض احتمالی («فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِيهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ») در امان بماند.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ ۖ وَلَا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَلَسْتُمْ بِآخِذِيهِ إِلَّا أَنْ تُغْمِضُوا فِيهِ ۚ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ

ترجمه: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از چیزهای پاکیزه‌ای که کسب کرده‌اید و از آنچه برای شما از زمین بیرون آورده‌ایم انفاق کنید، و به سراغ چیز ناپاک نروید که از آن انفاق کنید، در حالی که خود آن را جز با چشم‌پوشی نمی‌پذیرید، و بدانید که خدا بی‌نیاز ستوده است.

درنگ: کار خیر و پربرکت است. استفاده از منابع پاک («طَيِّبَاتِ») کار را به سوی موفقیت و برکت هدایت می‌کند.

الشَّيْطَانُ يَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَيَأْمُرُكُمْ بِالْفَحْشَاءِ ۖ وَاللَّهُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَفَضْلًا ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ

ترجمه: شیطان شما را از فقر می‌ترساند و به فحشا فرمان می‌دهد، و خدا به شما آمرزش و فزونی از خود وعده می‌دهد، و خدا گشایشگر داناست.

درنگ: کار دو بعد خیر و بدی دارد. تقدم اشاره به «شیطان» بر بدی غالب دلالت می‌کند، اما خیر استثنایی ممکن است. احتیاط و بررسی دقیق لازم است.

يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا ۗ وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ

ترجمه: حکمت را به هر که بخواهد می‌دهد، و هر که حکمتش دهند، خیری فراوان داده شده است، و جز خردمندان پند نمی‌گیرند.

درنگ: کار خیر عظیم و حکمت‌آمیز است، اما سنگین و نیازمند خردمندی است («وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ»). توجه به خداوند و پرهیز از وابستگی به غیر او کلید موفقیت است.

با نظارت صادق خادمی