﴿فَإِنْ حَاجُّوكَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِيَ لِلَّهِ وَمَنِ اتَّبَعَنِ ۗ وَقُلْ لِلَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَالْأُمِّيِّينَ أَأَسْلَمْتُمْ ۚ فَإِنْ أَسْلَمُوا فَقَدِ اهْتَدَوْا ۖ وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلَاغُ ۗ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ﴾

اگر با تو به مجادله پرداختند، بگو: من و پیروانم چهره‌مان را به سوی خدا تسلیم کرده‌ایم. و به کسانی که کتاب آسمانی به آنان داده شده و به بی‌سوادان بگو: آیا تسلیم شده‌اید؟ اگر تسلیم شوند، به راستی هدایت یافته‌اند، و اگر روی بگردانند، بر تو جز ابلاغ پیام نیست، و خداوند به حال بندگانش بیناست.

نکات کلیدی:

• مشروط بودن عمل به صلاحیت طالبان: این عمل برای فردی زیرک و بصیر، که از هوش معنوی برخوردار است، نیکوست و موفقیت آن به آمادگی معنوی بستگی دارد.
• توحید شخصی و سنگینی عمل: تأکید بر تسلیم وجه به خدا، این عمل را به مثابه سفری معنوی و سنگین معرفی می‌کند که نیازمند دقت و اهتمام است.
• تطابق ظاهر و باطن: خیر این عمل، هم در ظاهر و هم در باطن، چون گوهری ناب، درخشان است.
• چالش‌های ظاهری: اشاره به «اهل کتاب» و احتمال اختلاف، چون سایه‌ای بر مسیر عمل، از موانع ظاهری خبر می‌دهد.
• احتمال عدم نتیجه‌بخشی: فراز «وَإِنْ تَوَلَّوْا» نشانگر آن است که این عمل ممکن است به نتیجه ظاهری نرسد و حتی به شکست بیانجامد، اما این شکست با خیر بودن آن تناقضی ندارد.
• خیر باطنی در شکست ظاهری: گاه شکست ظاهری، چون سفری که با حادثه‌ای همراه شود، خیر باطنی را در خود نهان دارد، مانند جلوگیری از گناه یا تباهی.
• ارتباط عباد با امور طبیعی: فراز «وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ» به تناسب این عمل با جریان طبیعی زندگی اشاره دارد.

﴿إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيِّينَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَيَقْتُلُونَ الَّذِينَ يَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ﴾

کسانی که به آیات خدا کفر می‌ورزند و پیامبران را به ناحق می‌کشند و کسانی را که از میان مردم به عدالت فرمان می‌دهند می‌کشند، به عذابی دردناک بشارتشان ده.

نکات کلیدی:

• ناپسند بودن مطلق عمل: این عمل به کلی ناپسند و زیان‌بار است و طالبان را از هرگونه اقدام در این مسیر برحذر می‌دارد.
• پیامدهای دردناک: فراز «فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ» از زیان‌های معنوی و مادی این عمل خبر می‌دهد.

﴿أُولَٰئِكَ الَّذِينَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمَا لَهُمْ مِنْ نَاصِرِينَ﴾

آنان کسانی‌اند که اعمالشان در دنیا و آخرت تباه شده و برایشان هیچ یاوری نیست.

نکات کلیدی:

• ناپسند بودن و شکست قطعی: این عمل بد و محکوم به شکست است، چنان‌که فراز «حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ» بر بی‌ثمر بودن آن تأکید دارد.
• عدم تفاوت در مقیاس عمل: این نهی، اعم از اعمال کوچک یا بزرگ، نزدیک یا دور، را در بر می‌گیرد.
• فقدان حمایت: فراز «وَمَا لَهُمْ مِنْ نَاصِرِينَ» نشان می‌دهد هیچ عاملی نمی‌تواند مانع زیان این عمل شود.
• لزوم ترک عمل: با توجه به قطعیت شکست، ترک این عمل ضروری است.

﴿أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُدْعَوْنَ إِلَىٰ كِتَابِ اللَّهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ يَتَوَلَّىٰ فَرِيقٌ مِنْهُمْ وَهُمْ مُعْرِضُونَ﴾

آیا ندیدی کسانی را که بهره‌ای از کتاب به آنان داده شده، به سوی کتاب خدا دعوت می‌شوند تا میانشان داوری کند، سپس گروهی از آنان روی می‌گردانند و آنان اعراض‌کنندگان‌اند؟

نکات کلیدی:

• روشن بودن خیر و شر: فراز «أَلَمْ تَرَ» نشان می‌دهد خیر یا شر عمل با تأمل قابل تشخیص است.
• سنگینی عمل: ارتباط با «کتاب» این عمل را سنگین و نیازمند توانمندی می‌سازد.
• مشروط بودن به قدرت طالبان: برای افراد قوی و بانفوذ نیکوست، اما برای ضعیفان مناسب نیست.
• خطرها و چالش‌ها: این عمل با مشکلات، جدایی و به‌هم‌ریختگی همراه است.
• عدم نتیجه‌بخشی برای ضعیفان: تنها افراد قوی می‌توانند از عهده این عمل برآیند.

﴿ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ ۖ وَغَرَّهُمْ فِي دِينِهِمْ مَا كَانُوا يَفْتَرُونَ﴾

این بدان سبب است که گفتند: جز چند روزی آتش به ما نخواهد رسید، و آنچه افترا می‌بستند، در دینشان آنان را فریفت.

نکات کلیدی:

• ناپسند بودن مطلق عمل: فرازهای «النَّارُ»، «وَغَرَّهُمْ فِي دِينِهِمْ» و «يَفْتَرُونَ» بر زیان‌بار بودن عمل تأکید دارند.
• غفلت و ناآگاهی: این عمل با غفلت همراه است و به گمراهی می‌انجامد.
• قانونمندی عمل: عبارت «ذَٰلِكَ» به حکمی کلی و قطعیت پیامدهای منفی اشاره دارد.

﴿فَكَيْفَ إِذَا جَمَعْنَاهُمْ لِيَوْمٍ لَا رَيْبَ فِيهِ وَوُفِّيَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَا كَسَبَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ﴾

پس چگونه خواهد بود زمانی که آنان را برای روزی که هیچ شکی در آن نیست گرد آوریم و به هر کس آنچه کسب کرده به تمامی داده شود و به آنان ستم نشود؟

نکات کلیدی:

• سختی و آشکار بودن چالش‌ها: فراز «فَكَيْفَ إِذَا» بر سختی عمل و لزوم دقت تأکید دارد.
• وابستگی نتیجه به تلاش: خیر این عمل به میزان تلاش و دقت طالبان بستگی دارد.
• تفاوت خیر قهرى و کسبى: خیر این عمل کسبى است و به تلاش وابسته است، مانند خرید خودرویی که خیر قهرى (افزایش قیمت) دارد.

﴿قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشَاءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشَاءُ وَتُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ ۖ بِيَدِكَ الْخَيْرُ ۖ إِنَّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ﴾

بگو: بار خدایا، تو مالک ملک هستی، به هر که بخواهی حکومت می‌دهی و از هر که بخواهی حکومت را می‌ستانی، و هر که را بخواهی عزت می‌بخشی و هر که را بخواهی خوار می‌کنی. خیر به دست توست، و تو بر هر چیز توانایی.

نکات کلیدی:

• خیر مطلق و دائمی: این عمل خیر مطلق و پایدار دارد و ظاهر و باطنش نیکوست.
• دولت و عزت: این عمل به عزت و موفقیت منجر می‌شود.
• قابلیت استفاده عمومی: این آیه را می‌توان در سجده یا قنوت خواند و نیازی به تجویز خاص ندارد.

﴿تُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَتُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَتُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَتُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَتَرْزُقُ مَنْ تَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ﴾

شب را در روز فرومی‌بری و روز را در شب فرومی‌بری، و زنده را از مرده بیرون می‌آوری و مرده را از زنده بیرون می‌آوری، و هر که را بخواهی بی‌حساب روزی می‌دهی.

نکات کلیدی:

• خیر بودن عمل: این عمل بسیار نیکو و ارزشمند است.
• پویایی و تغییر: اشاره به ولوج شب و روز، پویایی و تحول مثبت را نشان می‌دهد.
• عدم بن‌بست: همراهی شب و روز و زنده و مرده، از نبود بن‌بست خبر می‌دهد.
• رزق بی‌حساب: خیر و برکت این عمل فراوان و بدون زحمت است.

با نظارت صادق خادمی