إِذْ يُوحِي رَبُّكَ إِلَى الْمَلَائِكَةِ أَنِّي مَعَكُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِينَ آمَنُوا ۚ سَأُلْقِي فِي قُلُوبِ الَّذِينَ كَفَرُوا الرُّعْبَ فَاضْرِبُوا فَوْقَ الْأَعْنَاقِ وَاضْرِبُوا مِنْهُمْ كُلَّ بَنَانٍ

هنگامی که پروردگارت به فرشتگان وحی می‌فرستاد که من با شما هستم، پس مؤمنان را ثابت‌قدم سازید. به‌زودی در دل‌های کافران هراس می‌افکنم؛ پس بالای گردن‌ها بزنید و از آن‌ها هر انگشتی را قطع کنید.

نکات کلیدی:

• إِذْ: این واژه قصه حق را بازگو می‌کند و نشان‌دهنده اصالت و حقانیت کار است، چونان کلیدی که درهای حقیقت را می‌گشاید.
• أَنِّي مَعَكُمْ: موفقیت کار قطعی است، به‌گونه‌ای که نیازی به بررسی سایر جنبه‌ها نیست، مانند آفتابی که ظلمت را بی‌درنگ می‌زداید.
• فَثَبِّتُوا الَّذِينَ آمَنُوا: حضور الهی، ثبات قدم را حتی برای مؤمنان ضعیف تضمین می‌کند، چونان ستونی استوار که بنای ایمان را نگاه می‌دارد.
• أَنِّي مَعَكُمْ به‌عنوان ذکر: این عبارت، از اسمای الهی است و ذکری قربی و سنگین به شمار می‌رود. مداومت بر آن، انسان را به مقام فنا می‌رساند، نگرانی و دلهره را زایل می‌سازد، اما به دلیل سنگینی، نیازمند اجازه اولیای الهی است و برای عام مناسب نیست.
• سَأُلْقِي: مشکلات غیرعادی و اضطراب در کار وجود دارد که با رحمت و امداد الهی برطرف می‌شود، مانند نسیمی که ابرهای تیره را پراکنده می‌سازد.

ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ شَاقُّوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ وَمَنْ يُشَاقِقِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَإِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ

این [عذاب] از آن روست که آن‌ها با خدا و پیامبرش دشمنی ورزیدند، و هر کس با خدا و پیامبرش دشمنی کند، همانا خدا سخت‌کیفر است.

نکات کلیدی:

• این آیه کار را بسیار نامناسب می‌داند و انجام آن به تزلزل و اختلاف می‌انجامد.
• هشداری است قاطع برای پرهیز از کارهایی که با دشمنی با خدا و رسول همراه‌اند، مانند راهی که به سوی پرتگاه هدایت می‌کند.

ذَٰلِكُمْ فَذُوقُوهُ وَأَنَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابَ النَّارِ

این [کیفر] شماست، پس آن را بچشید، و برای کافران عذاب آتش است.

نکات کلیدی:

• این آیه کار را بسیار نامناسب و همراه با عذاب توصیف می‌کند.
• هشداری است برای دوری از کارهایی که به کفر و کیفر الهی می‌انجامد.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا زَحْفًا فَلَا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبَارَ

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هنگامی که با کافران در حال پیشروی روبه‌رو شدید، به آن‌ها پشت نکنید.

وَمَنْ يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفًا لِقِتَالٍ أَوْ مُتَحَيِّزًا إِلَىٰ فِئَةٍ فَقَدْ بَاءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ ۖ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ

و هر کس در آن روز به آن‌ها پشت کند، مگر برای تغییر موضع جنگی یا پیوستن به گروهی، به خشم خدا گرفتار شده و جایگاهش جهنم است، و چه بد جایگاهی است.

نکات کلیدی:

• این دو آیه یک استخاره را تشکیل می‌دهند و صدر آیه ۱۵ با ذیل آیه ۱۶ نشان‌دهنده نامناسب‌بودن کار است.
• نتیجه‌ای جز شکست، گرفتاری، پریشانی، پشیمانی و سرشکستگی ندارد و زیان‌بار است.

فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ ۚ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ رَمَىٰ ۚ وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا ۚ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ

شما آن‌ها را نکشتید، بلکه خدا آن‌ها را کشت، و تو [ای پیامبر] تیر نینداختی آنگاه که تیر انداختی، بلکه خدا انداخت، تا مؤمنان را به آزمایشی نیکو از جانب خود بیازماید. همانا خدا شنوا و داناست.

نکات کلیدی:

• این آیه کار را بسیار خیر، موفق و پرمنفعت توصیف می‌کند.
• فاعل کار خداست، و استخاره‌کننده مانند مهره‌ای است که کار به‌خودی‌خود انجام می‌شود، بدون نیاز به تلاش مضاعف.
• این کار مانند دردی تلخ اما لذت‌آور است، که خیر و برکت به همراه دارد.

ذَٰلِكُمْ وَأَنَّ اللَّهَ مُوهِنُ كَيْدِ الْكَافِرِينَ

این است [واقعیت]، و اینکه خدا نیرنگ کافران را ناتوان می‌سازد.

نکات کلیدی:

• نیت استخاره‌کننده در نتیجه کار دخیل است.
• برای افراد زرنگ و حیله‌گر نامناسب است و به شکست می‌انجامد.
• کار خطرناک است و نباید به ظاهر فریبنده آن اعتماد کرد.

إِنْ تَسْتَفْتِحُوا فَقَدْ جَاءَكُمُ الْفَتْحُ ۖ وَإِنْ تَنْتَهُوا فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ ۖ وَإِنْ تَعُودُوا نَعُدْ ۚ وَلَنْ تُغْنِيَ عَنْكُمْ فِئَتُكُمْ شَيْئًا وَلَوْ كَثُرَتْ ۚ وَأَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ

اگر پیروزی خواستید، اینک پیروزی برایتان آمده است. و اگر بازایستید، برایتان بهتر است. و اگر بازگردید، ما نیز بازمی‌گردیم، و گروهتان هرچند بسیار باشد، سودی به حالتان ندارد، و خدا با مؤمنان است.

نکات کلیدی:

• این آیه کار را خیر می‌داند، اما تعلیق‌های متعدد، ضریب موفقیت را کاهش می‌دهد.
• مخاطراتی دارد، اما پایان خیر آن («وَأَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُؤْمِنِينَ») نویدبخش است.
• نیاز به صدقه، دعا و توکل برای جلب منافع و دفع مشکلات است.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَأَنْتُمْ تَسْمَعُونَ

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خدا و پیامبرش را اطاعت کنید و از او روی برنتابید در حالی که می‌شنوید.

نکات کلیدی:

• این آیه کار را بسیار خیر توصیف می‌کند.
• «وَأَنْتُمْ تَسْمَعُونَ» نشان می‌دهد سوءتفاهم در انجام کار پیش نمی‌آید.

وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ قَالُوا سَمِعْنَا وَهُمْ لَا يَسْمَعُونَ

و مانند کسانی نباشید که گفتند شنیدیم، در حالی که نمی‌شنوند.

نکات کلیدی:

• این آیه کار را بسیار نامناسب می‌داند.
• ممکن است برای دیگران مناسب به نظر آید، اما برای استخاره‌کننده خیر نیست.

إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لَا يَعْقِلُونَ

بدترین جنبندگان نزد خدا کران و لالانی هستند که تعقل نمی‌کنند.

نکات کلیدی:

• این آیه کار را بسیار نامناسب و سراسر نادانی، ناآگاهی و ماجراجویی توصیف می‌کند.

وَلَوْ عَلِمَ اللَّهُ فِيهِمْ خَيْرًا لَأَسْمَعَهُمْ ۖ وَلَوْ أَسْمَعَهُمْ لَتَوَلَّوْا وَهُمْ مُعْرِضُونَ

و اگر خدا در آن‌ها خیری می‌دید، به آن‌ها شنوایی می‌داد، و اگر به آن‌ها شنوایی می‌داد، روی برمی‌تافتند در حالی که اعراض می‌کنند.

نکات کلیدی:

• این آیه کار را بسیار نامناسب، زیان‌بار و همراه با گرفتاری می‌داند.
• ممکن است به‌طور ناگهانی استخاره‌کننده را به بحران بکشاند و زندگی‌اش را زیر و رو کند.
• ظاهر فریبنده کار نباید گمراه‌کننده باشد، زیرا ریسک آن خطرناک و بحران‌آفرین است.

با نظارت صادق خادمی