وَقَالَ الْمَلِكُ إِنِّي أَرَىٰ سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعَ سُنْبُلَاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ ۖ يَا أَيُّهَا الْمَلَأُ أَفْتُونِي فِي رُؤْيَايَ إِنْ كُنْتُمْ لِلرُّؤْيَا تَعْبُرُونَ

ترجمه: و پادشاه گفت: من در خواب هفت گاو فربه می‌بینم که هفت گاو لاغر آن‌ها را می‌خورند، و هفت خوشه سبز و هفت دیگر خشکیده. ای بزرگان، اگر خواب را تعبیر می‌کنید، درباره خوابم به من نظر دهید.

درنگ: این آیه هشداری است به پرهیز از مسیرهایی که با وجود ظاهر فریبنده، به گرفتاری و ناکامی می‌انجامند. ابهام در تعبیر خواب، نمادی از دشواری پیش‌بینی نتایج است.

قَالُوا أَضْغَاثُ أَحْلَامٍ ۖ وَمَا نَحْنُ بِتَأْوِيلِ الأَحْلَامِ بِعَالِمِينَ

ترجمه: گفتند: خواب‌های پریشان است، و ما به تعبیر خواب‌ها دانا نیستیم.

درنگ: ناتوانی در فهم حقیقت، به انکار و تخریب می‌انجامد. این آیه، هشداری است به پرهیز از مسیرهایی که به دلیل نادانی، به ناکامی می‌انجامند.

وَقَالَ الَّذِي نَجَا مِنْهُمَا وَادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ أَنَا أُنَبِّئُكُمْ بِتَأْوِيلِهِ فَأَرْسِلُونِ

ترجمه: و آن که از آن دو تن نجات یافته بود، پس از مدتی به یاد آورد و گفت: من تعبیرش را به شما خبر می‌دهم، پس مرا بفرستید.

درنگ: این آیه بر نقش یادآوری و تلاش برای حل مسئله تأکید دارد. خیر احتمالی با گشایش، احتیاط در پیگیری را ضروری می‌سازد.

يُوسُفُ أَيُّهَا الصِّدِّيقُ أَفْتِنَا فِي سَبْعِ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَأْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعِ سُنْبُلَاتٍ خُضْرٍ وَأُخَرَ يَابِسَاتٍ لَعَلِّي أَرْجِعُ إِلَى النَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَعْلَمُونَ

ترجمه: ای یوسف، ای راستگو، درباره هفت گاو فربه که هفت گاو لاغر آن‌ها را می‌خورند، و هفت خوشه سبز و هفت دیگر خشکیده به ما نظر ده، شاید به سوی مردم بازگردم تا شاید بدانند.

درنگ: این آیه، بر صداقت و حکمت یوسف (ع) تأکید دارد. خیر ارزشمند با تأخیر و مشکلات، با صبر به دست می‌آید.

قَالَ تَزْرَعُونَ سَبْعَ سِنِينَ دَأَبًا فَمَا حَصَدْتُمْ فَذَرُوهُ فِي سُنْبُلِهِ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّا تَأْكُلُونَ

ترجمه: گفت: هفت سال پیاپی می‌کارید، پس آنچه درو کردید در خوشه‌اش بگذارید، جز اندکی که می‌خورید.

درنگ: حکمت و دوراندیشی یوسف (ع) در این آیه، به خیر ارزشمندی با برنامه‌ریزی و آمادگی اشاره دارد.

ثُمَّ يَأْتِي مِنْ بَعْدِ ذَٰلِكَ سَبْعٌ شِدَادٌ يَأْكُلْنَ مَا قَدَّمْتُمْ لَهُنَّ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّا تُحْصِنُونَ

ترجمه: سپس پس از آن، هفت سال سخت می‌آید که آنچه برایشان آماده کرده‌اید می‌خورند، جز اندکی که نگه می‌دارید.

درنگ: این آیه، هشداری است به پرهیز از مسیرهایی که به مشکلات و کمبود منجر می‌شوند.

ثُمَّ يَأْتِي مِنْ بَعْدِ ذَٰلِكَ عَامٌ فِيهِ يُغَاثُ النَّاسُ وَفِيهِ يَعْصِرُونَ

ترجمه: سپس پس از آن، سالی می‌آید که در آن به مردم باران داده شود و در آن میوه می‌فشارند.

درنگ: این آیه، بر رحمت الهی پس از سختی تأکید دارد و به خیر ارزشمندی با تحمل سختی اطمینان می‌دهد.

وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ فَلَمَّا جَاءَهُ الرَّسُولُ قَالَ ارْجِعْ إِلَىٰ رَبِّكَ فَاسْأَلْهُ مَا بَالُ النِّسْوَةِ اللَّاتِي قَطَّعْنَ أَيْدِيَهُنَّ ۚ إِنَّ رَبِّي بِكَيْدِهِنَّ عَلِيمٌ

ترجمه: و پادشاه گفت: او را نزد من آورید. پس چون فرستاده نزد او آمد، گفت: به سوی господین خود بازگرد و از او بپرس که حال زنانی که دست‌هایشان را بریدند چیست؟ همانا پروردگارم به نیرنگشان داناست.

درنگ: این آیه، بر اقتدار و تبرئه در برابر چالش‌ها تأکید دارد. خیر ارزشمند با اهتمام و اقتدار به دست می‌آید.

قَالَ مَا خَطْبُكُنَّ إِذْ رَاوَدْتُنَّ يُوسُفَ عَنْ نَفْسِهِ ۚ قُلْنَ حَاشَ لِلَّهِ مَا عَلِمْنَا عَلَيْهِ مِنْ سُوءٍ ۚ قَالَتِ امْرَأَةُ الْعَزِيزِ الْآنَ حَصْحَصَ الْحَقُّ أَنَا رَاوَدْتُهُ عَنْ نَفْسِهِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِينَ

ترجمه: گفت: کارتان چه بود آن‌گاه که یوسف را از خود خواستید؟ گفتند: پاک است خدا، ما بر او هیچ بدی ندانستیم. همسر عزیز گفت: اکنون حق آشکار شد، من او را از خود خواستم و او از راستگویان است.

درنگ: این آیه، بر طهارت و صداقت تأکید دارد. خیر ارزشمند با پاکی و راستی به دست می‌آید.

ذَٰلِكَ لِيَعْلَمَ أَنِّي لَمْ أَخُنْهُ بِالْغَيْبِ وَأَنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي كَيْدَ الْخَائِنِينَ

ترجمه: این برای آن است که بداند من در نهان به او خیانت نکردم، و خدا نیرنگ خیانت‌کاران را هدایت نمی‌کند.

درنگ: خیر این آیه به نیت وابسته است. نیت خیر به موفقیت دشوار و نیت ناپاک به ناکامی منجر می‌شود.

وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي ۚ إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي ۚ إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَحِيمٌ

ترجمه: و من خود را تبرئه نمی‌کنم، همانا نفس به بدی فرمان می‌دهد، مگر آنکه پروردگارم رحم کند. همانا پروردگارم آمرزنده و مهربان است.

درنگ: این آیه، بر رحمت الهی پس از مشکلات تأکید دارد. خیر ارزشمند با تحمل سختی و امید به رحمت به دست می‌آید.

وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِي ۖ فَلَمَّا كَلَّمَهُ قَالَ إِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكِينٌ أَمِينٌ

ترجمه: و پادشاه گفت: او را نزد من آورید تا او را خاص خود کنم. پس چون با او سخن گفت، گفت: تو امروز نزد ما صاحب جایگاه و امین هستی.

درنگ: این آیه، بر امانت‌داری و شایستگی تأکید دارد. خیر ارزشمند با اعتماد و مسئولیت‌پذیری به موفقیت می‌رسد.

قَالَ اجْعَلْنِي عَلَىٰ خَزَائِنِ الأَرْضِ ۖ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ

ترجمه: گفت: مرا بر خزانه‌های زمین بگمار، که من نگهبان دانا هستم.

درنگ: این آیه، بر توانایی و امانت‌داری یوسف (ع) تأکید دارد. خیر ارزشمند با مدیریت و تدبیر به نتایج مثبت می‌رسد.

وَكَذَٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الأَرْضِ يَتَبَوَّأُ مِنْهَا حَيْثُ يَشَاءُ ۚ نُصِيبُ بِرَحْمَتِنَا مَنْ نَشَاءُ ۖ وَلَا نُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ

ترجمه: و این‌گونه یوسف را در زمین قدرت دادیم که هر کجا بخواهد در آن جای گیرد. رحمت خود را به هر که بخواهیم می‌رسانیم، و پاداش نیکوکاران را تباه نمی‌کنیم.

درنگ: این آیه، بر رحمت الهی و پاداش نیکوکاران تأکید دارد. خیر ارزشمند با نیکوکاری و تلاش به موفقیت می‌رسد.

وَلَأَجْرُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ

ترجمه: و پاداش آخرت برای کسانی که ایمان آوردند و تقوا پیشه کردند بهتر است.

درنگ: این آیه، بر فضیلت ایمان و تقوا تأکید دارد. خیر ارزشمند با ایمان و تقوا به نتایج پایدار می‌رسد.

وَجَاءَ إِخْوَةُ يُوسُفَ فَدَخَلُوا عَلَيْهِ فَعَرَفَهُمْ وَهُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ

ترجمه: و برادران یوسف آمدند و بر او وارد شدند، پس او آن‌ها را شناخت و آن‌ها او را نشناختند.

درنگ: این آیه، بر برتری علم و حکمت در برابر نادانی تأکید دارد. خیر ارزشمند با هوشیاری و احتیاط به دست می‌آید.

وَلَمَّا جَهَّزَهُمْ بِجَهَازِهِمْ قَالَ ائْتُونِي بِأَخٍ لَكُمْ مِنْ أَبِيكُمْ ۚ أَلاَ تَرَوْنَ أَنِّي أُوفِي الْكَيْلَ وَأَنَا خَيْرُ الْمُنْزِلِينَ

ترجمه: و چون بارشان را آماده کرد، گفت: برادری را که از پدرتان دارید نزد من آورید. آیا نمی‌بینید که من پیمانه را تمام می‌دهم و بهترین میزبانم؟

درنگ: این آیه، بر امانت‌داری و حسن رفتار تأکید دارد. خیر ارزشمند با مشکلات و سیاست به دست می‌آید.

فَإِنْ لَمْ تَأْتُونِي بِهِ فَلَا كَيْلَ لَكُمْ عِنْدِي وَلَا تَقْرَبُونِ

ترجمه: پس اگر او را نزد من نیاورید، نزد من پیمانه‌ای برایتان نیست و به من نزدیک نشوید.

درنگ: این آیه، هشداری است به پرهیز از مسیرهایی که با شرط‌های سخت و محدودیت همراه‌اند.

قَالُوا سَنَرَاوِدُ عَنْهُ أَبَاهُ وَإِنَّا لَفَاعِلُونَ

ترجمه: گفتند: ما او را از پدرش درخواست خواهیم کرد و به‌راستی این کار را خواهیم کرد.

درنگ: این آیه، بر اتحاد و تلاش جمعی تأکید دارد. خیر ارزشمند با صبر و همکاری به دست می‌آید.

قَالَ لِفِتْيَانِهِ اجْعَلُوا بِضَاعَتَهُمْ فِي رِحَالِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَعْرِفُونَهَا إِذَا انْقَلَبُوا إِلَىٰ أَهْلِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ

ترجمه: به غلامانش گفت: کالایشان را در بارهایشان بگذارید، شاید آن را وقتی به سوی خانواده‌شان بازگشتند بشناسند، شاید بازگردند.

درنگ: این آیه، بر خیر و برکت ناشی از تدبیر حکیمانه تأکید دارد. خیر ارزشمند با امید و گشایش به دست می‌آید.

فَلَمَّا رَجَعُوا إِلَىٰ أَبِيهِمْ قَالُوا يَا أَبَانَا مُنِعَ مِنَّا الْكَيْلُ فَأَرْسِلْ مَعَنَا أَخَانَا نَكْتَلْ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ

ترجمه: پس چون به سوی پدرشان بازگشتند، گفتند: ای پدر، پیمانه از ما دریغ شد، پس برادرمان را با ما بفرست تا پیمانه بگیریم، و ما به‌راستی نگهبان او هستیم.

درنگ: این آیه، بر ضمانت و تعهد جمعی تأکید دارد. خیر ارزشمند با اطمینان و گشایش به دست می‌آید.

قَالَ لَنْ أُرْسِلَهُ مَعَكُمْ حَتَّىٰ تُؤْتُونِ مَوْثِقًا مِنَ اللَّهِ لَتَأْتُنَّنِي بِهِ إِلَّا أَنْ يُحَاطَ بِكُمْ ۖ فَلَمَّا آتَوْهُ مَوْثِقَهُمْ قَالَ اللَّهُ عَلَىٰ مَا نَقُولُ وَكِيلٌ

ترجمه: گفت: او را با شما نخواهم فرستاد تا پیمانی از خدا به من دهید که او را نزد من بازآورید، مگر آنکه گرفتار شوید. پس چون پیمانشان را به او دادند، گفت: خدا بر آنچه می‌گوییم وکیل است.

درنگ: این آیه، بر احتیاط و جلب اطمینان تأکید دارد. خیر ارزشمند با وثیقه و اعتماد به دست می‌آید.

وَقَالَ يَا بَنِيَّ لَا تَدْخُلُوا مِنْ بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُتَفَرِّقَةٍ ۖ وَمَا أُغْنِي عَنْكُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ ۖ إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ ۖ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ ۖ وَعَلَيْهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُونَ

ترجمه: و گفت: ای پسرانم، از یک در وارد نشوید و از درهای پراکنده وارد شوید، و من از خدا هیچ چیز را از شما دفع نمی‌کنم. فرمان جز به خدا نیست. بر او توکل کردم، و توکل‌کنندگان باید بر او توکل کنند.

درنگ: این آیه، بر سیاست و توکل تأکید دارد. خیر ارزشمند با حکمت و اعتماد به خدا به دست می‌آید.

وَلَمَّا دَخَلُوا مِنْ حَيْثُ أَمَرَهُمْ أَبُوهُمْ مَا كَانَ يُغْنِي عَنْهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا حَاجَةً فِي نَفْسِ يَعْقُوبَ قَضَاهَا ۚ وَإِنَّهُ لَذُو عِلْمٍ لِمَا عَلَّمْنَاهُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ

ترجمه: و چون از جایی که پدرشان به آن‌ها امر کرده بود وارد شدند، از خدا هیچ چیز را از آن‌ها دفع نکرد جز نیازی در دل یعقوب که برآورد. و او به سبب آنچه به او آموختیم صاحب علم بود، ولی بیشتر مردم نمی‌دانند.

درنگ: این آیه، بر علم و حکمت یعقوب (ع) تأکید دارد. خیر ارزشمند با علم و آگاهی به موفقیت می‌رسد.

وَلَمَّا دَخَلُوا عَلَىٰ يُوسُفَ آوَىٰ إِلَيْهِ أَخَاهُ ۖ قَالَ إِنِّي أَنَا أَخُوكَ فَلَا تَبْتَئِسْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ

ترجمه: و چون بر یوسف وارد شدند، برادرش را به خود پناه داد و گفت: من برادر توام، پس از آنچه می‌کردند اندوهگین مباش.

درنگ: این آیه، بر محبت و اطمینان‌بخشی تأکید دارد. خیر ارزشمند با آرامش و وصال به موفقیت می‌رسد.

فَلَمَّا جَهَّزَهُمْ بِجَهَازِهِمْ جَعَلَ السِّقَايَةَ فِي رَحْلِ أَخِيهِ ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسَارِقُونَ

ترجمه: پس چون بارشان را آماده کرد، پیمانه را در بار برادرش گذاشت، سپس منادی بانگ زد: ای کاروانیان، شما دزد هستید.

درنگ: این آیه، هشداری است به پرهیز از مسیرهایی که به اتهام و مشکلات می‌انجامند.

قَالُوا وَأَقْبَلُوا عَلَيْهِمْ مَاذَا تَفْقِدُونَ

ترجمه: گفتند و به سوی آن‌ها روی آوردند: چه گم کرده‌اید؟

درنگ: این آیه، هشداری است به پرهیز از مسیرهایی که با دل‌نگرانی و مسائل قضایی همراه‌اند.

با نظارت صادق خادمی