متن درس
استخاره قرآنی: تبیین و تحلیل آیات سوره مؤمنون
برگرفته از درس‌گفتارهای آیت‌الله محمدرضا نکونام قدس‌سره، جلسه ۲۶۹
مقدمه
استخاره قرآنی، روشی معنوی و الهی برای هدایت و تصمیم‌گیری در امور زندگی است که ریشه در آیات نورانی قرآن کریم دارد. این روش، با بهره‌گیری از کلام وحی، راهنمایی‌هایی عمیق و حکیمانه ارائه می‌دهد تا انسان در مواجهه با پیچیدگی‌های زندگی، مسیر خیر و صلاح را برگزیند. در این اثر، آیات برگزیده از سوره مؤمنون (سوره ۲۳ قرآن کریم) با رویکردی علمی و نظام‌مند بررسی شده و تبیینی جامع از معانی و پیام‌های آنها در چارچوب استخاره ارائه می‌گردد. هر آیه با دقت تحلیل شده و نکات کلیدی آن، همراه با توضیحات تکمیلی، برای مخاطبان تحصیل‌کرده و متخصص تدوین گردیده است.
بخش اول: دعا و نصرت در برابر تکذیب
آیه ۲۶: درخواست یاری از خداوند
قَالَ رَبِّ انْصُرْنِي بِمَا كَذَّبُونِ
گفت: «پروردگارا، مرا در برابر آنچه تکذیبم می‌کنند، یاری کن.»
درنگ: این آیه به کاری دشوار و پرچالش اشاره دارد که با موانع و تکذیب دیگران همراه است، اما با توکل و صبر، می‌توان به نتیجه‌ای مثبت دست یافت.
این آیه، فریاد پیامبری است که در برابر انکار و تکذیب قوم خویش، از خداوند یاری می‌طلبد. در استخاره، این آیه نشان‌دهنده عملی است که اگرچه با سختی‌ها و مقاومت‌های بسیار همراه است، اما با استمداد از نیروی الهی و پایداری، می‌تواند به ثمر نشیند. این آیه، چونان چراغی در تاریکی، انسان را به سوی صبر و توکل هدایت می‌کند و هشدار می‌دهد که مسیر خیر، گاه با سنگلاخ‌های دشوار هموار می‌شود.
بخش دوم: هشدار پشیمانی و حسرت
آیه ۴۰: پشیمانی قریب‌الوقوع
قَالَ عَمَّا قَلِيلٍ لَيُصْبِحُنَّ نَادِمِينَ
گفت: «به‌زودی پشیمان خواهند شد.»
درنگ: این آیه از عملی سخن می‌گوید که در ظاهر خیر به نظر می‌رسد، اما در باطن به حسرت و پشیمانی می‌انجامد. احتیاط و تأمل، ضرورتی انکارناپذیر است.
این آیه، چونان آینه‌ای شفاف، فریبندگی ظاهر برخی کارها را نمایان می‌سازد. عملی که در نگاه نخست، نویدبخش خیر است، اما در ژرفای خود، بذر حسرت می‌کارد. استخاره با این آیه، انسان را به تأمل و دوراندیشی دعوت می‌کند و از شتابزدگی در تصمیم‌گیری برحذر می‌دارد. همانند مسافری که در سراب آب می‌جوید، باید هوشیار بود که فریب ظاهر نگردیم.
بخش سوم: مجازات ظالمان و عاقبت شوم
آیه ۴۱: هلاکت قوم ستمگر
فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ بِالْحَقِّ فَجَعَلْنَاهُمْ غُثَاءً فَبُعْدًا لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ
پس بانگ مرگبار به‌حق آنان را فروگرفت و ایشان را چون کف روی سیل گردانیدیم. پس مرگ بر قوم ستمگر باد.
درنگ: این آیه به عاقبت شوم ظالمان اشاره دارد و در استخاره، عملی به‌شدت منفی و غیرمطلوب است که باید از آن اجتناب کرد.
این آیه، چونان طوفانی سهمگین، از عاقبت شوم ظلم و ستم سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه هشداری است قاطع که هرگونه اقدام همراه با بی‌عدالتی، به ویرانی و هلاکت می‌انجامد. همانند درختی که ریشه در خاک شوره‌زار دارد، چنین عملی محکوم به زوال است.
بخش چهارم: تحولات و چالش‌های نوین
آیه ۴۲: ظهور اقوام جدید
ثُمَّ أَنْشَأْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ قُرُونًا آخَرِينَ
سپس پس از آنان نسل‌های دیگری پدید آوردیم.
درنگ: این آیه به تغییرات بنیادین و چالش‌های بسیار اشاره دارد و در استخاره، عملی پرمشکل و منفی تلقی می‌شود.
این آیه، چونان نسیمی که خبر از دگرگونی‌های بزرگ می‌دهد، به ظهور اقوام و تحولات نوین اشاره دارد. اما در استخاره، این تحولات با دشواری‌های فراوان همراه است و نیازمند تأمل عمیق است. همانند راهی پرپیچ‌وخم، باید با احتیاط در آن گام نهاد.
بخش پنجم: نظم الهی و محدودیت‌های تقدیر
آیه ۴۳: نظم تغییرناپذیر الهی
مَا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسْتَأْخِرُونَ
هیچ امتی از اجل خویش نه پیشی می‌گیرد و نه بازمی‌ماند.
درنگ: این آیه بر نظم الهی و محدودیت‌های تقدیر تأکید دارد و در استخاره، عملی سخت و غیرقابل تغییر را نشان می‌دهد که توصیه نمی‌شود.
این آیه، چونان قانونی تغییرناپذیر، از نظم الهی سخن می‌گوید که هیچ امتی نمی‌تواند از آن تخطی کند. در استخاره، این آیه هشداری است که برخی امور، خارج از اختیار انسان است و اصرار بر تغییر آنها، چون کوبیدن مشت بر سندان، بی‌ثمر است.
بخش ششم: تکذیب و عاقبت نامطلوب
آیه ۴۴: تکذیب پیامبران
ثُمَّ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا تَتْرَى كُلَّمَا جَاءَ أُمَّةً رَسُولُهَا كَذَّبُوهُ فَأَتْبَعْنَا بَعْضَهُمْ بَعْضًا وَجَعَلْنَاهُمْ أَحَادِيثَ فَبُعْدًا لِقَوْمٍ لَا يُؤْمِنُونَ
آنگاه پیامبران خود را پیاپی فرستادیم. هرگاه پیامبری به‌سوی امتش آمد، او را تکذیب کردند. پس برخی را به دنبال برخی دیگر بردیم و آنان را سرگذشت‌ها گردانیدیم. پس مرگ بر قومی که ایمان نمی‌آورند.
درنگ: این آیه از عملی سخن می‌گوید که در ظاهر خیر است، اما نتیجه‌ای ندارد و به دلیل تکذیب حقیقت، توصیه نمی‌شود.
این آیه، چونان روایتی از تاریخ، از تکذیب پیامبران و عاقبت شوم قوم سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه هشداری است که ظاهر فریبنده برخی کارها، نباید انسان را از حقیقت بازدارد. همانند گلی که در مرداب می‌روید، زیبایی ظاهری آن نباید ما را به سوی نابودی بکشاند.
بخش هفتم: توانمندی با پشتیبانی الهی
آیه ۴۵: مأموریت موسی و هارون
ثُمَّ أَرْسَلْنَا مُوسَى وَأَخَاهُ هَارُونَ بِآيَاتِنَا وَسُلْطَانٍ مُبِينٍ
سپس موسی و برادرش هارون را با آیات خویش و حجتی آشکار فرستادیم.
درنگ: این آیه از عملی بسیار نیکو و توانمندساز سخن می‌گوید که با پشتیبانی الهی به موفقیت می‌انجامد.
این آیه، چونان پرتویی از نور الهی، از مأموریت موسی و هارون با پشتیبانی آیات الهی سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه نویدبخش عملی است که با هم‌راستایی با ارزش‌های الهی، به توانمندی و موفقیت می‌انجامد. همانند رودی که با نیروی خروشان خود، موانع را درمی‌نوردد، این عمل نیز با نیروی الهی پیش می‌رود.
بخش هشتم: استکبار و ناکامی
آیه ۴۶: تکبر فرعون و قومش
إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَاسْتَكْبَرُوا وَكَانُوا قَوْمًا عَالِينَ
به‌سوی فرعون و سران قومش، ولی آنان تکبر ورزیدند و قومی سرکش بودند.
درنگ: این آیه از عملی پرزحمت و بدون نتیجه سخن می‌گوید که به دلیل تکبر و سرکشی، باید ترک شود.
این آیه، چونان هشداری از تاریخ، از تکبر و سرکشی فرعون و قومش سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی پرمشکل و بی‌ثمر خبر می‌دهد که به دلیل غرور، به ناکامی می‌انجامد. همانند قلعه‌ای که بر شن بنا شده، این عمل نیز فرو می‌ریزد.
بخش نهم: انکار بشریت پیامبران
آیه ۴۷: تعصب و انکار
فَقَالُوا أَنُؤْمِنُ لِبَشَرَيْنِ مِثْلِنَا وَقَوْمُهُمَا لَنَا عَابِدُونَ
گفتند: آیا به دو انسان مانند خودمان ایمان بیاوریم، در حالی که قومشان بندگان ما هستند؟
درنگ: این آیه از عملی نامناسب سخن می‌گوید که با تعصب و پیش‌داوری همراه است و توصیه نمی‌شود.
این آیه، چونان آینه‌ای که تعصبات کور را بازتاب می‌دهد، از انکار حقیقت به دلیل پیش‌داوری سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه هشداری است که باید با دید باز و فارغ از تعصب، تصمیم گرفت. همانند چشمه‌ای که با سنگ بسته شده، حقیقت در این عمل از دسترس دور می‌ماند.
بخش دهم: هلاکت تکذیب‌کنندگان
آیه ۴۸: نابودی به دلیل تکذیب
فَكَذَّبُوهُمَا فَكَانُوا مِنَ الْمُهْلَكِينَ
پس آن دو را تکذیب کردند و از هلاک‌شدگان شدند.
درنگ: این آیه از عملی سخن می‌گوید که به نابودی و هلاکت می‌انجامد و به‌شدت منفی است.
این آیه، چونان هشداری از دل تاریخ، از هلاکت کسانی سخن می‌گوید که حقیقت را انکار کردند. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که به شکست حتمی منجر می‌شود. همانند کشتی‌ای که در طوفان غرق می‌شود، این عمل نیز محکوم به نابودی است.
بخش یازدهم: هدایت با چالش‌های دشوار
آیه ۴۹: اعطای کتاب به موسی
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ
و به‌راستی به موسی کتاب دادیم تا شاید هدایت یابند.
درنگ: این آیه از عملی خوب اما همراه با سختی‌ها و موانع سخن می‌گوید که نیاز به احتیاط و دقت دارد.
این آیه، چونان مشعلی برای هدایت، از اعطای کتاب به موسی سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خیر خبر می‌دهد که با چالش‌هایی همراه است و نیازمند هوشیاری و احتیاط است. همانند راهی که در تاریکی با نور هدایت روشن می‌شود، این عمل نیز با دقت به مقصد می‌رسد.
بخش دوازدهم: خیر و استحکام الهی
آیه ۵۰: نشانه الهی عیسی و مریم
وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً وَآوَيْنَاهُمَا إِلَى رَبْوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَمَعِينٍ
و پسر مریم و مادرش را نشانه‌ای قرار دادیم و آن دو را در بلندی‌ای که جایگاهی امن و آبی روان داشت، پناه دادیم.
درنگ: این آیه از عملی خیر، محکم و روان سخن می‌گوید که به ثبات و امنیت می‌انجامد.
این آیه، چونان پناهگاهی امن، از خیر و استحکام الهی سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه نویدبخش عملی است که با ثبات و آرامش همراه است. همانند درختی که ریشه در خاک استوار دارد، این عمل نیز پایدار و پربرکت است.
بخش سیزدهم: خیر و صلاح در عمل شایسته
آیه ۵۱: دعوت به عمل صالح
يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ
ای پیامبران، از چیزهای پاکیزه بخورید و کار شایسته کنید، که من به آنچه انجام می‌دهید دانایم.
درنگ: این آیه از عملی بسیار نیکو و پرخیر سخن می‌گوید که با صلاح و سلامت همراه است.
این آیه، چونان دعوتی الهی، انسان را به سوی پاکی و عمل صالح فرا می‌خواند. در استخاره، این آیه نویدبخش عملی است که با خیر و برکت همراه است و به سلامت و صلاح می‌انجامد. همانند چشمه‌ای زلال، این عمل سرشار از خیر و پاکی است.
بخش چهاردهم: وحدت و پرهیز از تفرقه
آیه ۵۲: امت یگانه
وَإِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاتَّقُونِ
و به‌راستی این امت شما امتی یگانه است و من پروردگار شمایم، پس از من پروا کنید.
درنگ: این آیه از عملی سخن می‌گوید که با مشکلات و بی‌مهری همراه است و به پرهیز از آن توصیه می‌کند.
این آیه، چونان فراخوانی به وحدت، از ضرورت همدلی و پرهیز از تفرقه سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که با موانع و بی‌مهری همراه است و باید با احتیاط در آن گام نهاد. همانند پلی که در طوفان لرزان است، این عمل نیز نیازمند هوشیاری است.
بخش پانزدهم: تفرقه و غفلت
آیه ۵۳: پاره‌پاره شدن وحدت
فَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُمْ بَيْنَهُمْ زُبُرًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ
ولی کارشان را میان خود به پاره‌پاره‌ها تقسیم کردند، هر دسته‌ای به آنچه نزدشان بود شادمان شدند.
درنگ: این آیه از عملی بسیار منفی و همراه با تفرقه و غفلت سخن می‌گوید که باید از آن پرهیز کرد.
این آیه، چونان هشداری از تفرقه، از پاره‌پاره شدن وحدت و غفلت قوم سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که به تفرقه و غفلت می‌انجامد و باید از آن دوری جست. همانند آتشی که در جنگل می‌گسترد، این عمل نیز ویرانگر است.
بخش شانزدهم: غرق در غفلت
آیه ۵۴: غفلت تا زمان معین
فَذَرْهُمْ فِي غَمْرَتِهِمْ حَتَّى حِينٍ
پس بگذارشان در غفلتشان تا زمانی.
درنگ: این آیه از عملی بسیار منفی و غرق در غفلت سخن می‌گوید که باید از آن اجتناب کرد.
این آیه، چونان هشداری از غفلت، از غرق شدن قوم در بی‌خبری سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که به غفلت و بی‌ثمری می‌انجامد. همانند مسافری که در مه گمراه شده، این عمل نیز انسان را از مسیر بازمی‌دارد.
بخش هفدهم: فریب امکانات مادی
آیه ۵۵: امکانات فریبنده
أَيَحْسَبُونَ أَنَّمَا نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ مَالٍ وَبَنِينَ
آیا می‌پندارند آنچه از مال و فرزندان به ایشان می‌دهیم،
درنگ: این آیه از عملی بسیار منفی سخن می‌گوید که امکانات مادی آن فریبنده است و به غفلت و بدبختی می‌انجامد.
این آیه، چونان سرابی در بیابان، از فریبندگی امکانات مادی سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه هشداری است که امکانات ظاهری، نباید انسان را از حقیقت دور کند. همانند طلایی که در زیر خاکستر پنهان است، خیر واقعی در این عمل یافت نمی‌شود.
بخش هجدهم: خیر ظاهری و شر واقعی
آیه ۵۶: فریب خیر ظاهری
نُسَارِعُ لَهُمْ فِي الْخَيْرَاتِ بَلْ لَا يَشْعُرُونَ
برای آنان در خیرات شتاب می‌کنیم؟ خیر، آنها نمی‌فهمند.
درنگ: این آیه از عملی شرآمیز و همراه با مکر و حیله سخن می‌گوید که باید از آن پرهیز کرد.
این آیه، چونان هشداری از فریب، از خیر ظاهری و شر واقعی سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که با مکر و حیله همراه است و باید از آن دوری جست. همانند میوه‌ای که در ظاهر شیرین است، اما در باطن زهرآگین، این عمل نیز فریبنده است.
بخش نوزدهم: احتیاط در برابر خداوند
آیه ۵۷: ترس از پروردگار
إِنَّ الَّذِينَ هُمْ مِنْ خَشْيَةِ رَبِّهِمْ مُشْفِقُونَ
به‌راستی کسانی که از ترس پروردگارشان هراسانند،
درنگ: این آیه از عملی خوب اما نیازمند احتیاط و ملاحظه سخن می‌گوید.
این آیه، چونان فراخوانی به تقوا، از ترس و احتیاط در برابر خداوند سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خیر خبر می‌دهد که نیازمند دقت و ملاحظه است. همانند باغبانی که با وسواس نهال می‌کارد، این عمل نیز نیازمند توجه است.
بخش بیستم: ایمان به آیات الهی
آیه ۵۸: ایمان به نشانه‌های الهی
وَالَّذِينَ هُمْ بِآيَاتِ رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَ
و کسانی که به آیات پروردگارشان ایمان می‌آورند،
درنگ: این آیه از عملی بسیار نیکو با نتیجه مثبت سخن می‌گوید که به موفقیت می‌انجامد.
این آیه، چونان پرتویی از ایمان، از اعتماد به آیات الهی سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه نویدبخش عملی است که با ایمان و ارزش‌های الهی به موفقیت می‌رسد. همانند ستاره‌ای که در شب راه را نشان می‌دهد، این عمل نیز هدایتگر است.
بخش بیست‌ویکم: خلوص در ایمان
آیه ۵۹: پرهیز از شرک
وَالَّذِينَ هُمْ بِرَبِّهِمْ لَا يُشْرِكُونَ
و کسانی که به پروردگارشان شرک نمی‌ورزند،
درنگ: این آیه از عملی خوب و خالص سخن می‌گوید که با پرهیز از شرک همراه است.
این آیه، چونان دعوتی به خلوص، از پرهیز از شرک سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خیر و خالص خبر می‌دهد که با نیت پاک به ثمر می‌نشیند. همانند آبی زلال که از چشمه‌ای پاک می‌جوشد، این عمل نیز سرشار از خلوص است.
بخش بیست‌ودوم: خیر با ترس و امید
آیه ۶۰: عمل با دل‌های هراسان
وَالَّذِينَ يُؤْتُونَ مَا آتَوْا وَقُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلَى رَبِّهِمْ رَاجِعُونَ
و کسانی که آنچه می‌دهند با دل‌های هراسان می‌دهند، از آن‌رو که به‌سوی پروردگارشان بازمی‌گردند،
درنگ: این آیه از عملی خیر سخن می‌گوید که با ترس و امید همراه است و به نتیجه مثبت می‌انجامد.
این آیه، چونان ترازویی میان ترس و امید، از عملی خیر سخن می‌گوید که با آگاهی از بازگشت به سوی خداوند همراه است. در استخاره، این آیه نویدبخش عملی است که با توازن و مسئولیت به ثمر می‌رسد. همانند راهرویی که با احتیاط در مسیر نور گام برمی‌دارد، این عمل نیز هدایتگر است.
بخش بیست‌وسوم: شتاب در خیرات
آیه ۶۱: پیشگامی در خیر
أُولَئِكَ يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَهُمْ لَهَا سَابِقُونَ
آنانند که در خیرات شتاب می‌کنند و برای آن پیشگامانند.
درنگ: این آیه از عملی بسیار نیکو سخن می‌گوید که با شتاب در خیرات به برکت و موفقیت می‌انجامد.
این آیه، چونان نسیمی از بهشت، از شتاب در خیرات سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه نویدبخش عملی است که با پیشگامی در خیر، به برکت و موفقیت می‌رسد. همانند ستاره‌ای که در آسمان می‌درخشد، این عمل نیز درخشنده و پربرکت است.
بخش بیست‌وچهارم: تکلیف متناسب با توان
آیه ۶۲: عدالت الهی در تکلیف
وَلَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا وَلَدَيْنَا كِتَابٌ يَنْطِقُ بِالْحَقِّ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ
و هیچ کس را جز به‌اندازه توانش تکلیف نمی‌کنیم، و نزد ما کتابی است که به‌حق سخن می‌گوید و به آنها ستم نمی‌شود.
درنگ: این آیه از عملی سنگین و دشوار سخن می‌گوید که تنها برای افراد با تحمل بالا مناسب است.
این آیه، چونان میزان عدالت الهی، از تکلیف متناسب با توان سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که سنگین و دشوار است و تنها برای کسانی مناسب است که توانایی تحمل بالایی دارند. همانند کوهنوردی که قله‌ای دشوار را فتح می‌کند، این عمل نیز نیازمند استقامت است.
بخش بیست‌وپنجم: غفلت و کارهای بیهوده
آیه ۶۳: غرق در غفلت
بَلْ قُلُوبُهُمْ فِي غَمْرَةٍ مِنْ هَذَا وَلَهُمْ أَعْمَالٌ مِنْ دُونِ ذَلِكَ هُمْ لَهَا عَامِلُونَ
بلکه دل‌هایشان از این در غفلت است و برایشان کارهایی جز این است که به آن می‌پردازند.
درنگ: این آیه از عملی بیهوده و پرزحمت سخن می‌گوید که به غفلت و ناکامی می‌انجامد.
این آیه، چونان هشداری از غفلت، از کارهای بیهوده و پرزحمت سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که نه‌تنها به نتیجه نمی‌رسد، بلکه انسان را در گرداب غفلت فرو می‌برد. همانند کشاورزی که بذر در خاک شور می‌کارد، این عمل نیز بی‌ثمر است.
بخش بیست‌وششم: عذاب مترفان
آیه ۶۴: مصیبت‌های ناگهانی
حَتَّى إِذَا أَخَذْنَا مُتْرَفِيهِمْ بِالْعَذَابِ إِذَا هُمْ يَجْأَرُونَ
تا هنگامی که مترفانشان را به عذاب گرفتیم، ناگهان ناله سر دادند.
درنگ: این آیه از عملی بسیار منفی با مصیبت‌هایی مانند تصادف و مرگ سخن می‌گوید.
این آیه، چونان هشداری از عذاب الهی، از مصیبت‌هایی سخن می‌گوید که مترفان را دربرمی‌گیرد. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که با بلایا و مصیبت‌های ناگهانی همراه است. همانند طوفانی که بی‌خبر می‌رسد، این عمل نیز ویرانگر است.
بخش بیست‌وهفتم: عدم یاری در برابر عذاب
آیه ۶۵: ناله‌های بی‌ثمر
لَا تَجْأَرُوا الْيَوْمَ إِنَّكُمْ مِنَّا لَا تُنْصَرُونَ
امروز ناله نکنید که از ما یاری نخواهید شد.
درنگ: این آیه از عملی بدون نتیجه و با آسیب‌های غیرقابل جبران سخن می‌گوید.
این آیه، چونان هشداری از بی‌ثمری ناله‌ها، از عدم یاری در برابر عذاب سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که نه‌تنها بی‌نتیجه است، بلکه آسیب‌های آن غیرقابل جبران است. همانند پلی که فرو ریخته، این عمل نیز راه به جایی نمی‌برد.
بخش بیست‌وهشتم: عقب‌گرد و پریشانی
آیه ۶۶: انکار آیات الهی
قَدْ كَانَتْ آيَاتِي تُتْلَى عَلَيْكُمْ فَكُنْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ تَنْكِصُونَ
به‌راستی آیات من بر شما خوانده می‌شد، ولی شما به پاشنه‌هایتان بازمی‌گشتید.
درنگ: این آیه از عملی سنگین، پرپریشانی و همراه با گرفتاری سخن می‌گوید.
این آیه، چونان هشداری از عقب‌گرد، از انکار آیات الهی و پریشانی ناشی از آن سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که با گرفتاری و پشیمانی همراه است. همانند راهرویی که به سوی تاریکی بازمی‌گردد، این عمل نیز به ناکامی می‌انجامد.
بخش بیست‌ونهم: استکبار و آبروریزی
آیه ۶۷: تکبر و هذیان
مُسْتَكْبِرِينَ بِهِ سَامِرًا تَهْجُرُونَ
در حالی که به آن تکبر می‌ورزیدید و شب‌هنگام هذیان می‌گفتید.
درنگ: این آیه از عملی بسیار منفی با عوارضی مانند غفلت، بدگویی و آبروریزی سخن می‌گوید.
این آیه، چونان هشداری از تکبر، از استکبار و هذیان‌گویی سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که با غفلت و آبروریزی همراه است. همانند آتشی که در شب شعله می‌کشد، این عمل نیز ویرانگر است.
بخش سی‌ام: عدم تدبر و بی‌حاصلی
آیه ۶۸: عدم تأمل در کلام الهی
أَفَلَمْ يَدَّبَّرُوا الْقَوْلَ أَمْ جَاءَهُمْ مَا لَمْ يَأْتِ آبَاءَهُمُ الْأَوَّلِينَ
آیا در این سخن تأمل نکردند یا چیزی به آنها رسیده که به پدرانشان نرسیده بود؟
درنگ: این آیه از عملی بی‌حاصل و بدون نتیجه سخن می‌گوید که باید از آن پرهیز کرد.
این آیه، چونان دعوتی به تأمل، از عدم تدبر در کلام الهی سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که بی‌حاصل و بدون نتیجه است. همانند کاشتن بذر در سنگلاخ، این عمل نیز بی‌ثمر است.
بخش سی‌ویکم: ناآگاهی و انکار
آیه ۶۹: انکار پیامبر
أَمْ لَمْ يَعْرِفُوا رَسُولَهُمْ فَهُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ
یا پیامبرشان را نشناختند که او را انکار می‌کنند؟
درنگ: این آیه از عملی منفی با ناآگاهی، بی‌اعتمادی و بی‌اعتنایی سخن می‌گوید.
این آیه، چونان هشداری از ناآگاهی، از انکار پیامبر به دلیل عدم شناخت سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که با بی‌اعتمادی و بی‌اعتنایی همراه است. همانند راهرویی که در تاریکی گمراه شده، این عمل نیز به ناکامی می‌انجامد.
بخش سی‌ودوم: تهمت و انحراف
آیه ۷۰: کراهت از حقیقت
أَمْ يَقُولُونَ بِهِ جِنَّةٌ بَلْ جَاءَهُمْ بِالْحَقِّ وَأَكْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ كَارِهُونَ
یا می‌گویند او دیوانه است؟ خیر، او به‌حق برایشان آمده، ولی بیشترشان از حق کراهت دارند.
درنگ: این آیه از عملی منفی با تهمت، انزوا و انحراف سخن می‌گوید که به زیان و ناکامی می‌انجامد.
این آیه، چونان هشداری از تهمت، از کراهت قوم از حقیقت سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که با انحراف و زیان همراه است. همانند راهی که به پرتگاه می‌رسد، این عمل نیز انسان را به سوی ناکامی می‌برد.
بخش سی‌وسوم: عناد و خسارت
آیه ۷۱: روی‌گردانی از حقیقت
وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْوَاءَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّ بَلْ أَتَيْنَاهُمْ بِذِكْرِهِمْ فَهُمْ عَنْ ذِكْرِهِمْ مُعْرِضُونَ
و اگر حق از هوس‌هایشان پیروی می‌کرد، آسمان‌ها و زمین و هر که در آنهاست تباه می‌شد. خیر، ما ذکرشان را برایشان آوردیم، ولی آنها از ذکرشان روی‌گردانند.
درنگ: این آیه از عملی منفی با عناد، خسارت مالی و معنوی سخن می‌گوید که باید از آن پرهیز کرد.
این آیه، چونان هشداری از عناد، از روی‌گردانی از حقیقت و تباهی ناشی از آن سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که با خسارت و ناکامی همراه است. همانند بنایی که بر پایه‌ای سست ساخته شده، این عمل نیز فرو می‌ریزد.
بخش سی‌وچهارم: خیر با زحمت و توکل
آیه ۷۲: رزق الهی
أَمْ تَسْأَلُهُمْ خَرْجًا فَخَرَاجُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ
یا از آنها مزدی می‌خواهی؟ مزد پروردگارت بهتر است و او بهترین روزی‌دهندگان است.
درنگ: این آیه از عملی خیر اما سخت سخن می‌گوید که با توکل به رزق الهی به نتیجه مثبت می‌انجامد.
این آیه، چونان نویدی از رزق الهی، از خیر همراه با زحمت سخن می‌گوید. در استخاره، این آیه از عملی خبر می‌دهد که اگرچه دشوار است، اما با توکل به خداوند، به خیر و برکت می‌رسد. همانند کشاورزی که با تلاش و امید، محصول برداشت می‌کند، این عمل نیز با صبر به ثمر می‌نشیند.
جمع‌بندی نهایی
تحلیل آیات سوره مؤمنون در چارچوب استخاره قرآنی، دریچه‌ای به سوی هدایت الهی می‌گشاید. این آیات، طیفی گسترده از راهنمایی‌ها را ارائه می‌دهند: از نوید خیر و توانمندی در آیاتی چون ۴۵، ۵۰، ۵۱، ۵۸ و ۶۱، تا هشدارهای قاطع در برابر غفلت، هلاکت و خسارت در آیاتی چون ۴۱، ۴۸، ۵۵ و ۶۴. برخی آیات، از کارهای خیر اما دشوار سخن می‌گویند (آیات ۲۶، ۴۹، ۷۲)، در حالی که برخی دیگر، انسان را از اقدامات بی‌حاصل و پرخطر برحذر می‌دارند (آیات ۴۰، ۴۴، ۵۳). این تحلیل، چونان مشعلی در تاریکی، انسان را به سوی تأمل، احتیاط و توکل به خداوند هدایت می‌کند. تصمیم‌گیری در پرتو این آیات، نیازمند نگاهی ژرف به نتایج بلندمدت و هم‌راستایی با ارزش‌های الهی است. این رویکرد، نه‌تنها به انتخاب مسیرهای خیر و صلاح یاری می‌رساند، بلکه از خطرات غفلت، تکبر و انحراف پاسداری می‌کند.
با نظارت صادق خادمی